مقاله پژوهشی
آب و هوا
مریم کریمی‌خواجه‌غیاثی؛ علیرضا علی نژاد
چکیده
چکیده تئوری سیستم خاکستری در مواردی به کار گرفته می شود که اطلاعات کافی از جامعه مورد مطالعه در دست نیست. مدل پیش بینی خاکستری برای رشته‌ای از اطلاعات با تنوع معین و ثابت مناسب است. مدل خاکستری می تواند با اعمال یکسری محاسبات اضافی سبب بهبود عملکرد پیش‌بینی در مواردی شود که اطلاعات چندانی از سیستم مورد مطالعه در دست نیست. با استفاده ...
بیشتر
چکیده تئوری سیستم خاکستری در مواردی به کار گرفته می شود که اطلاعات کافی از جامعه مورد مطالعه در دست نیست. مدل پیش بینی خاکستری برای رشته‌ای از اطلاعات با تنوع معین و ثابت مناسب است. مدل خاکستری می تواند با اعمال یکسری محاسبات اضافی سبب بهبود عملکرد پیش‌بینی در مواردی شود که اطلاعات چندانی از سیستم مورد مطالعه در دست نیست. با استفاده از مدل خاکستری بهبودیافته مقدار خطای برآورد به میزان مورد توجهای کاهش مییابد. در این مطالعه از داده‌های میانگین دمای بیشینه ماههای فروردین تا شهریور سال‌های 1380 تا 1391 ایستگاه هواشناسی فرودگاه قزوین برای پیش‌بینی میانگین دمای بیشینه برای ششماهه اول سال 1392 استفاده شد. نتایج این تحقیق حاکی ازآن است که استفاده مدل خاکستری بهبودیافته به روش کاهنده و متابولیسم می‌تواند سبب افزایش دقت پیش بینی میانگین دمای بیشینه ماهانه شود. پیشبینیهای انجام شده برای ماههای فروردین (9/20 در مقابل 3/21 درجه سلسیوس) و خرداد (6/30 در مقابل 9/30 درجه سلسیوس) از دقت مطلوبی برخوردار بودند در حالی که پیشبینیهای مرداد و شهریور از اعتماد پایینتری برخوردار بودند. واژگان کلیدی: پیش‌بینی ، مدل خاکستری، متابولیسم، هواشناسی.
مقاله پژوهشی
هواشناسی
رئوف مصطفی زاده؛ محسن ذبیحی؛ خدیجه حاجی؛ محمد حسین قویمی پناه
چکیده
عامل فرسایندگی باران برای توصیف توانایی باران در فرسودن خاک می‌باشد که اطلاع از تغییرات زمانی و مکانی آن منجر به برنامه‌ریزی، سیاست‌گزاری و اتخاذ تصمیمات صحیح کنترل و مهار فرسایش خاک می‌گردد. بر همین اساس پژوهش حاضر با هدف بررسی تغییرات زمانی و مکانی خطر عامل فرسایندگی باران در شمال شرق ایران برنامه‌ریزی شده است. بدین منظور، مقدار ...
بیشتر
عامل فرسایندگی باران برای توصیف توانایی باران در فرسودن خاک می‌باشد که اطلاع از تغییرات زمانی و مکانی آن منجر به برنامه‌ریزی، سیاست‌گزاری و اتخاذ تصمیمات صحیح کنترل و مهار فرسایش خاک می‌گردد. بر همین اساس پژوهش حاضر با هدف بررسی تغییرات زمانی و مکانی خطر عامل فرسایندگی باران در شمال شرق ایران برنامه‌ریزی شده است. بدین منظور، مقدار عامل فرسایندگی باران 41 ایستگاه باران‌سنجی با طول دوره آماری مشترک 33 ساله در حوزه آبخیز گرگانرود محاسبه شد. سپس نقشه‌های مقادیر میانگین، حداکثر، حداقل و انحراف معیار عامل فرسایندگی باران با استفاده از روش معکوس وزنی فاصله طی دوره مطالعاتی تهیه و مورد تحلیل قرار گرفت. براساس نتایج، مقدار میانگین عامل فرسایندگی باران سالانه در حوزه آبخیز گرگانرود برابر با 08/73 میلی‌متر به‌دست آمد. ایستگاه‌های رباط قره‌بیل و پس‌پشته به‌ترتیب با 57/34 و 16/111 میلی‌متر به‌ترتیب کم‌ترین و بیشترین مقدار میانگین عامل فرسایندگی باران در بین ایستگاه‌های مطالعاتی را به خود اختصاص دادند. عدم تشابه الگوهای مکانی مقادیر میانگین و حداکثر عامل فرسایندگی باران در منطقه مطالعاتی از دیگر یافته‌های پژوهش حاضر است. ضمناً 44/37 درصد از سطح حوزه آبخیز مطالعاتی در طبقه زیاد خطر عامل فرسایندگی قرار گرفت. نتایج پژوهش حاضر می‌تواند در اتخاذ تدابیر صحیح مدیریتی و اولویت‌بندی مناطق جهت انجام اقدامات حفاظتی در حوزه آبخیز گرگانرود مورد استفاده قرار گیرد.
مقاله پژوهشی
خشکسالی
مژده سلیمی فرد؛ سید حسین ثنائی نژاد؛ عادل سپهر؛ لیلا ثابت دیزاوندی
چکیده
کشور ایران با قرار گرفتن در منطقه خشک جهان همواره در معرض وقوع پدیده خشکسالی قرار دارد. متوسط بارش در کشور کمتر از یک سوم متوسط بارش سالانه جهان است و این میزان نیز از توزیع زمانی و مکانی مناسبی برخوردار نیست. از جمله روش-های بررسی خشکسالی استفاده از شاخص‌های هواشناسی می‌باشد که با استفاده از داده‌های ایستگاه‌های هواشناسی محاسبه ...
بیشتر
کشور ایران با قرار گرفتن در منطقه خشک جهان همواره در معرض وقوع پدیده خشکسالی قرار دارد. متوسط بارش در کشور کمتر از یک سوم متوسط بارش سالانه جهان است و این میزان نیز از توزیع زمانی و مکانی مناسبی برخوردار نیست. از جمله روش-های بررسی خشکسالی استفاده از شاخص‌های هواشناسی می‌باشد که با استفاده از داده‌های ایستگاه‌های هواشناسی محاسبه می-گردند. یکی از مهمترین مشکلات استفاده از این شاخص‌ها در ایران پراکندگی نامناسب ایستگاه‌ها یا کمبود داده می‌باشد. در مقابل این روش‌ها، فن‌آوری سنجش‌از‌دور قادر به جمع‌آوری داده از نواحی وسیع توسط سنجنده‌های مختلف است. در این مطالعه به منظور بررسی همه جانبه خشکسالی در استان خراسان‌رضوی در سال های 2001 تا 2010، از شاخص ترکیبی بررسی خشکسالی(SDI) استفاده گردید. این شاخص با استفاده از اطلاعات 3 شاخص، وضعیت پوشش گیاهی(VCI)، وضعیت دمایی(TCI) و وضعیت بارش(PCI) از طریق روش آنالیز مؤلفه اصلی(PCA) محاسبه گردید. به منظور صحت‌سنجی شاخص-(SDI)، رابطه همبستگی این شاخص با شاخص(SPI) در بازه‌های زمانی3، 6 و 9 ماهه در طی فصل رشد بررسی شد، مقایسه‌ای میان مجموع بارش سالیانه و میانگین بلندمدت بارش در 10 ایستگاه سینوپتیک در این استان انجام شد و همچنین رابطه همبستگی دو شاخص(VCI) و (SDI) با میزان عملکرد دیم دو گیاه گندم و جو نیز بررسی شد. نتایج این مطالعه حاکی از بروز خشکسالی در سال‌های 2001، 2002، 2006 و 2008 در استان خراسان رضوی بود. نتایج بررسی صحت‌سنجی نیز حاکی از وجود همبستگی(R) بالا میان دو شاخص(SDI) و (SPI) می‌باشد. همچنین نتایج این مطالعه نشان داد که شاخص ترکیبی(SDI) علاوه بر پایش همه-جانبه خشکسالی هواشناسی و بالا بردن دقت مکانی پایش این پدیده قادر به شناسایی خشکسالی کشاورزی نیز می‌باشد.
مقاله پژوهشی
آلودگی هوا
سامان مرتضی پور؛ محمد مرادی
چکیده
در این پژوهش با استفاده از داده‌های جوبالای ساعت صفر گرینویچ ایستگاه جوبالای فرودگاه مهرآباد تهران و دمای بیشینه اندازه-گیری شده ساعت 12 گرینویچ برای سال‌های 1998 تا 2017 ، بیشینه ارتفاع لایه‌آمیخته در هر روز محاسبه شد و مقدار میانگین عمق لایه‌آمیخته به تفکیک ماه در طول دوره مورد مطالعه و همچنین بیشینه،کمینه و میانگین ارتفاع لایه‌آمیخته ...
بیشتر
در این پژوهش با استفاده از داده‌های جوبالای ساعت صفر گرینویچ ایستگاه جوبالای فرودگاه مهرآباد تهران و دمای بیشینه اندازه-گیری شده ساعت 12 گرینویچ برای سال‌های 1998 تا 2017 ، بیشینه ارتفاع لایه‌آمیخته در هر روز محاسبه شد و مقدار میانگین عمق لایه‌آمیخته به تفکیک ماه در طول دوره مورد مطالعه و همچنین بیشینه،کمینه و میانگین ارتفاع لایه‌آمیخته برای ماههای ژانویه، دسامبر، ژوئیه و اوت به عنوان نماینده ماههای سرد و گرم محاسبه شد و نمونههای انتخابی با نمودار ترمودینامیکی SKEW-T تحلیل شد. نتایج نشان دادند که میانگین ارتفاع بیشینه لایه‌آمیخته در فصلهای گرم بین 3 تا 4 کیلومتر و در فصلهای سرد بین 1 تا 5/2 کیلومتر بوده است. هدف از این تحقیق ارائه روشی است که با داشتن داده‌های جوبالای ساعت صفر برای روز معین و برای ایستگاه مشخص و همچنین برآورد دمای بیشینه آن روز به صورت پیش بینی، عمق لایه‌آمیخته آن روز را به شکل پیش‌بینی تخمین زده و در محدوده مشخص و مناسب برای اهداف کاربردی و علمی و پیشآگاهی به کار گرفت.
مقاله پژوهشی
اقلیم شناسی
مسعود مسعودی؛ یاسین همتی؛ زهرا بهرامی؛ سیده رضیه هندی زاده
چکیده
گرمایش جهانی یکی از مهمترین چالشهای زیست محیطی کره زمین به شمار می رود. هدف اصلی این تحقیق بررسی تغییرات دما در قاره آسیا است. بدین منظور داده‌های دمای ماهانه 66 نقطه از کشورهای مختلف قاره آسیا از سال 1949 تا 2014 موردبررسی قرار گرفت. در این بررسی چگونگی تغییرات دما ازلحاظ افزایش، کاهش و سطح معنی‌داری مطالعه گردید. برحسب نزدیک‌ترین نقطه ...
بیشتر
گرمایش جهانی یکی از مهمترین چالشهای زیست محیطی کره زمین به شمار می رود. هدف اصلی این تحقیق بررسی تغییرات دما در قاره آسیا است. بدین منظور داده‌های دمای ماهانه 66 نقطه از کشورهای مختلف قاره آسیا از سال 1949 تا 2014 موردبررسی قرار گرفت. در این بررسی چگونگی تغییرات دما ازلحاظ افزایش، کاهش و سطح معنی‌داری مطالعه گردید. برحسب نزدیک‌ترین نقطه دارای داده به نقاط شهری موردنظر از سایت NOAA، میانگین دمای سالانه طی سال‌های 1949 تا 2014 برای هر نقطه محاسبه شد. همچنین نمودار تغییرات دما مربوط به هر نقطه در بازه زمانی موردنظر رسم و روند آن بر اساس معادله خطی رگرسیون بررسی شد. برای تعیین گستره تغییرات دما از روشهای درونیابی گوناگون در GIS استفاده شد. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، 99 درصد از مساحت آسیا افزایش دما و در 1 درصد از مساحت آسیا تغییرات معنی‌داری در سطح 5 درصد مشاهده نشد. در کل می‌توان به این نکته اشاره کرد که در این قاره میزان دما 94/0 درجه سلسیوس در بازه موردمطالعه افزایش‌یافته است. در کلاسه‌بندی طراحی‌شده خطر از بعد مقادیر آماری گرمایش جهانی، 7/34 درصد کم‌خطر، 1/29 درصد خطر متوسط، 8/33 درصد خطر شدید و 4/2 درصد خطر خیلی شدید را نشان می‌دهد. با توجه به نقشه‌های تهیه شده، اکثر نواحی نیمه شمالی قاره روند افزایش دمای بیشتر و خطر شدیدتری را نشان می دهند.
مقاله پژوهشی
خشکسالی
مرتضی خداقلی؛ راضیه صبوحی
چکیده
یکی از قدم‌های مهم و اساسی در مطالعات خشکسالی و ترسالی در هر منطقه تعیین شاخص‌هایی است که بتوان براساس آن‌ها میزان شدت و تداوم خشکسالی و ترسالی را ارزیابی و سپس تأثیر آن بر منابع آب منطقه‌ی مورد نظر را تعیین کرد. در این مطالعه با استفاده از آمار هشت ایستگاه سینوپتیک در حوضه آبخیز زاینده‌رود، شاخص‌های هواشناسی RAI، DI، BMDI، SPI، PNPI، ...
بیشتر
یکی از قدم‌های مهم و اساسی در مطالعات خشکسالی و ترسالی در هر منطقه تعیین شاخص‌هایی است که بتوان براساس آن‌ها میزان شدت و تداوم خشکسالی و ترسالی را ارزیابی و سپس تأثیر آن بر منابع آب منطقه‌ی مورد نظر را تعیین کرد. در این مطالعه با استفاده از آمار هشت ایستگاه سینوپتیک در حوضه آبخیز زاینده‌رود، شاخص‌های هواشناسی RAI، DI، BMDI، SPI، PNPI، SIAP محاسبه گردید. سپس به منظور تعیین مناسب‌ترین شاخص در حوضه زاینده‌رود شاخص‌های خشکسالی هواشناسی، با به کارگیری روشهای کمینه‌ی بارش و همبستگی اسپیرمن ارزیابی شدند. نتایج شاخص‌های خشکسالی هواشناسی نشان داد درصد وقوع خشکسالی توسط شاخص‌های مختلف متفاوت می‌باشد، به طوری‌که شاخص RAI، 35 تا 45 درصد، DI، 30 درصد، BMDI، 20 تا 40 درصد، SPI، 15 تا 25 درصد، SIAP، 25 تا 35 درصد از سال‌های مورد بررسی را خشکسالی نشان می‌دهند و شاخص‌های RAI، BMDI، SPI و SIAP به ترتیب بیشترین درصد وقوع خشکسالی را در ایستگاه‌های شهرضا، ورزنه، آباده و ورزنه داشته و شاخص DI در تمامی ایستگاه‌ها به جز داران و کوهرنگ درصد وقوع خشکسالی برابر دارند. در نهایت با نگرش همزمان به دو روش کمینه بارش و همبستگی اسپیرمن، مشخص شد که شاخص‌های هواشناسی RAI و SIAP، شاخص‌های بهتری نسبت به سایر نمایه‌های خشکسالی می‌باشند.
مقاله پژوهشی
تشعشع خورشیدی
زینب میخک بیرانوند؛ امیر سلطانی محمدی؛ مریم صارمی
چکیده
تابش خورشیدی عاملی بسیار مهم در معادله‌های برآورد تبخیر و تعرق گیاه می‌باشد و تخمین مناسب آن در توسعه مدل‌های شبیه سازی رشد گیاهان اهمیت زیادی دارد. در این پژوهش 10 مدل برآورد تابش خورشیدی و تأثیر آن‌ها روی هفت مدل برآورد تبخیر و تعرق گیاه مرجع در شهرستان خرم‌آباد ارزیابی شد. تابش خورشیدی مورد نیاز از معادله‌های پنمن‌مونتیث ، هارگریوز‌سامانی ...
بیشتر
تابش خورشیدی عاملی بسیار مهم در معادله‌های برآورد تبخیر و تعرق گیاه می‌باشد و تخمین مناسب آن در توسعه مدل‌های شبیه سازی رشد گیاهان اهمیت زیادی دارد. در این پژوهش 10 مدل برآورد تابش خورشیدی و تأثیر آن‌ها روی هفت مدل برآورد تبخیر و تعرق گیاه مرجع در شهرستان خرم‌آباد ارزیابی شد. تابش خورشیدی مورد نیاز از معادله‌های پنمن‌مونتیث ، هارگریوز‌سامانی ، ایرماک ، آلن ، آناندل ، خودکالیبره ، باهل ، گلور و مک‌کلوچ ، بریستو و‌کمبل و آنگستروم‌پروسکات محاسبه و در معادله‌های تبخیر و تعرق فائو پنمن‌مونتیث ، پریستلی‌تیلور ، ایرماک، تورک ، دورنبوس پرویت ، مک‌گینز بوردن و آبتیو به کار گرفته شد. تبخیر و تعرق محاسبه شده با مقادیر اندازه‌گیری شده با چهار لایسی‌متر در دوره رشد (مارس، آوریل، مه و ژوئن) مقایسه و برای ارزیابی نتایج به دست آمده، از معیارهای آماری MBE،RMSE ، t و R2/t استفاده گردید. نتایج نشان داد تبخیر و تعرق مرجع محاسبه شده با تمام مدل‌های تابش خورشیدی توسط معادله‌های ایرماک و مک‌گینز بوردن کمتر از مقادیر اندازه‌گیری شده بود و مدل تابش پنمن‌مونتیث به کارگرفته شده در معادله‌های فائو پنمن‌مونتیث، پریستلی‌تیلور و دورنبوس‌پرویت موجب شد که مقادیر تبخیر و تعرق محاسبه شده، جواب نزدیک‌تری نسبت به لایسی‌متر نشان دهد. همچنین مدل تابشی خودکالیبره در معادله تبخیر و تعرق تورک با R2/t برابر با 38/0 دارای بهترین نتیجه و مدل تابش پنمن‌مونتیث در معادله دورنبوس و پرویت با R2/t برابر با 27/ 0 در مرتبه دوم نسبت به دیگر مدل‌ها قرار گرفت.
مقاله ترویجی
هواشناسی کاربردی
مهدی غلامی رستم؛ سید جواد ساداتی نژاد؛ آرش ملکیان
چکیده
امروزه با بدیهی شدن نقش سیگنال‌های بزرگ مقیاس اقلیمی در تغییرات جوی مناطق مختلف کره زمین، بررسی‌های گسترده‌ای برای یافتن نوع اثرگذاری این سیگنال‌ها بر پارامترهای اقلیمی در کشورهای مختلف، صورت گرفته است . نتایج این بررسی‌ها اغلب حاکی از روابط معنی دار بین این سیگنال‌ها و پارامترهای اقلیمی بوده‌اند. در داخل ایران نیز موضوع مطالعات ...
بیشتر
امروزه با بدیهی شدن نقش سیگنال‌های بزرگ مقیاس اقلیمی در تغییرات جوی مناطق مختلف کره زمین، بررسی‌های گسترده‌ای برای یافتن نوع اثرگذاری این سیگنال‌ها بر پارامترهای اقلیمی در کشورهای مختلف، صورت گرفته است . نتایج این بررسی‌ها اغلب حاکی از روابط معنی دار بین این سیگنال‌ها و پارامترهای اقلیمی بوده‌اند. در داخل ایران نیز موضوع مطالعات زیادی معطوف به این حوزه می‌باشد. در پژوهش پیش‌رو سعی بر آن است تا با بررسی مطالعات انجام گرفته در این حوزه از سال 1378 تا 1393 در سطح کشور، شمایی کلی از نحوه ارتباط این الگوها با اقلیم ایران و روند مطالعات داخلی در این حوزه ترسیم گردد. به همین منظور 58 پژوهش مورد بررسی قرار گرفتند و با توجه به نوع الگو در 102 دسته تقسیم‌بندی شدند. نتایج حاکی از تمرکز بیشتر بر روی دو شاخص NAO و شاخص‌های مربوط به نوسانات جنوبی به ترتیب با 21 و 29 درصد مطالعات بوده است. اغلب پژوهش‌ها حاکی از تاثیرپذیری اقلیم ایران از شاخص NAO و شاخص‌های مربوط به نوسانات جنوبی بوده‌اند.لازم به ذکر است که در مورد نحوه تاثیرگذاری دو پدیده النینو و لانینا که به ترتیب موجب ترسالی و خشکسالی در کشور می‌شوند، اتفاق نظر بالایی وجود دارد. اما به طور کلی نمی‌توان ادعا نمود که یک شاخص به تنهایی تاثیرگذاری بالایی در پارامترهای اقلیمی ایران دارد.
