مقاله پژوهشی
هواشناسی
مهران زند؛ رنگینه سماعی
چکیده
استان لرستان یکی از استانهای سیلخیز ایران است به طوری که سالانه خسارات زیادی به بخشهای مختلف از قبیل اراضی کشاورزی، ساختمانها، روستاها، شهرها، خطوط ارتباطی، صنایع و سایر بخشها وارد میشود و باعث تلفات جانی هم میشود. به منظور اجرای هرگونه طرح مهار سیلاب نیاز به مطالعه عوامل مؤثر در سیل است. لذا با توجه به اینکه ...
بیشتر
استان لرستان یکی از استانهای سیلخیز ایران است به طوری که سالانه خسارات زیادی به بخشهای مختلف از قبیل اراضی کشاورزی، ساختمانها، روستاها، شهرها، خطوط ارتباطی، صنایع و سایر بخشها وارد میشود و باعث تلفات جانی هم میشود. به منظور اجرای هرگونه طرح مهار سیلاب نیاز به مطالعه عوامل مؤثر در سیل است. لذا با توجه به اینکه در حوضه آبریز خرم‌آباد سیلاب‌های زیادی رخ میدهد در این پژوهش سعی در یافتن رابطهای بین بارش و سیل با تأکید بر عوامل اقلیمی به خصوص مقدار، مدت و شدت بارش بوده است. به این منظور پس از رسم هیدروگراف طغیان‌های رخ داده، حجم سیل محاسبه شد و به همراه خصوصیات بارش مورد تحلیل رگرسیونی قرار گرفت و روابطی به دست آمد. در این تحقیق با تحلیل نتایج مشخص شد که مقدار بارش بیشترین نقش را در بروز سیل در منطقه ایفا میکند. همچنین خصوصیات بارش (مقدار و شدت) تعیین کننده استان لرستان یکی از استانهای سیلخیز ایران است به طوری که سالانه خسارات زیادی به بخشهای مختلف از قبیل اراضی کشاورزی، ساختمانها، روستاها، شهرها، خطوط ارتباطی، صنایع و سایر بخشها وارد میشود و باعث تلفات جانی هم میشود. به منظور اجرای هرگونه طرح مهار سیلاب نیاز به مطالعه عوامل مؤثر در سیل است. لذا با توجه به اینکه در حوضه آبریز خرم‌آباد سیلاب‌های زیادی رخ میدهد در این پژوهش سعی در یافتن رابطهای بین بارش و سیل با تأکید بر عوامل اقلیمی به خصوص مقدار، مدت و شدت بارش بوده است. به این منظور پس از رسم هیدروگراف طغیان‌های رخ داده، حجم سیل محاسبه شد و به همراه خصوصیات بارش مورد تحلیل رگرسیونی قرار گرفت و روابطی به دست آمد. در این تحقیق با تحلیل نتایج مشخص شد که مقدار بارش بیشترین نقش را در بروز سیل در منطقه ایفا میکند. همچنین خصوصیات بارش (مقدار و شدت) تعیین کننده 72/9درصد از حجم سیلاب‌ها بوده و سایر خصوصیات فیزیوگرافیکی حوضه کمتر از 28 درصد از رواناب منطقه را توجیه می‌کنند. درصد از حجم سیلاب‌ها بوده و سایر خصوصیات فیزیوگرافیکی حوضه کمتر از 28 درصد از رواناب منطقه را توجیه می‌کنند.
مقاله پژوهشی
وحید سلامتی هرمزی؛ کمال امیدوار؛ رضا کاوسی؛ مجتبی حمزه نژاد
چکیده
سیل آبان 1394 استان ایلام و لرستان در 100 سال اخیر بی‌سابقه بوده که تخریب گسترده منازل و زیرساخت‌های شهری و جان باختن 6 نفر را به همراه داشته است. هدف از انجام این پژوهش شناسایی و تحلیل الگوهای گردشی سیلاب استان ایلام و لرستان در آبان ماه سال 94 است. برای تحلیل همدیدی رابطه الگوهای گردشی با بارش سیلابی ایلام و لرستان از داده‌ها روزانه بارش ...
بیشتر
سیل آبان 1394 استان ایلام و لرستان در 100 سال اخیر بی‌سابقه بوده که تخریب گسترده منازل و زیرساخت‌های شهری و جان باختن 6 نفر را به همراه داشته است. هدف از انجام این پژوهش شناسایی و تحلیل الگوهای گردشی سیلاب استان ایلام و لرستان در آبان ماه سال 94 است. برای تحلیل همدیدی رابطه الگوهای گردشی با بارش سیلابی ایلام و لرستان از داده‌ها روزانه بارش 12 ایستگاه سینوپتیک منتخب دو استان ایلام و لرستان، نقشههای سطح زمین تا 500 هکتوپاسکال، وزش رطوبتی و امگا برای روزهای27 اکتبر تا 1 نوامبر 2015 مورد استفاد شده است. نتایج نشان داد که ناوه عمیق تحت تأثیر دریای عرب و دریای سرخ تقویت شده و تا شمال کشور عراق و مرزهای غربی ایران گسترش یافته و باعث تقویت سامانه کم‌فشار مستقر در مرزهای غربی ایران شده است. از یک سو چرخندهای مدیترانه‌ای به قلمرو ایران وارد شده و از سوی دیگر استقرار واچرخند بر روی دریای عرب سبب برقراری جریان قطاع گرم و مرطوب به قطاع گرم سامانههای بارانزا و احیای آن شده است. همزمان با این وضعیت پرفشار مستقر بر روی ارتفاعات البرز و دشت‌های میانی کشور باعث کندی حرکت سامانه ناپایدار و ماندگاری بیشتر این سامانه شد. فرود دریای سرخ با استقرار در تراز میانی جو همراه بوده و امکان صعود عمیق و تشکیل ابر و بارش را فراهم کرده و ایجاد بارش‌های سیل‌آسا در غرب را به همراه داشته است. بیشترین حجم بارش سامانه مذکور در روز دوم فعالیت بوده که با توجه به ویژگی‌های فوق و شرایط همرفتی شاهد بارش سنگین و وقوع سیل که در نوع خود بی‌سابقه بوده‌ایم. در مورخ 7/8/94 میزان4/188 میلی‌متر بارندگی در طی 8 ساعت گزارش شده است.
مقاله پژوهشی
گرد و غبار
سعید عظیمی؛ مهدی اژدری مقدم؛ سیدآرمان هاشمی منفرد
چکیده
رودخانه کارون اهمیت قابل توجهی در تأمین آب آشامیدنی، کشاورزی و حفظ حیات صنعتی استان خوزستان دارد به همین دلیل مدیریت و کنترل کیفیت این منبع آبی در مقابل گرد و غبار و تغییرات زیست محیطی از اهمیت ویژهای برخوردار است. در این تحقیق برای اولین بار با بررسی پیوسته پدیده گرد و غبار بر روی رودخانه کارون و همچنین بررسی تمام شاخصهای ...
بیشتر
رودخانه کارون اهمیت قابل توجهی در تأمین آب آشامیدنی، کشاورزی و حفظ حیات صنعتی استان خوزستان دارد به همین دلیل مدیریت و کنترل کیفیت این منبع آبی در مقابل گرد و غبار و تغییرات زیست محیطی از اهمیت ویژهای برخوردار است. در این تحقیق برای اولین بار با بررسی پیوسته پدیده گرد و غبار بر روی رودخانه کارون و همچنین بررسی تمام شاخصهای کیفی و شیمیایی رودخانه بصورت روزانه و ماهیانه در بیست سال گذشته و آگاهی از روند تغییرها و پیشبینی کیفیت حال و آینده آب کارون به دنبال شناخت بررسی ارتباط بین کیفیت منابع آب سطحی و تأثیرات دراز مدت گرد و غبار بر روی آبهای سطحی هستیم. در سالهای اخیر با افزایش میزان غلظت و ماندگاری گرد و خاک، رشد فزاینده پارامترهای کیفی آب را شاهد هستیم که نتیجه آن در آستانه غیرقابل مصرف قرار گرفتن آب رودخانه برای مصارف کشاورزی در اکثر روزها طی سالهای 79-84-88-89-90-91- 92 بوده است. با بررسی نمودار شولر ردهبندی کیفیت آب به روش شولر وضعیت قابل قبول بوده ولی در سالهای 79-80-87-88-89-90-91 به رده متوسط تقلیل پیدا کرده است که عمدتاً در سالهای ذکر شده وضعیت گرد و غبار از لحاظ میزان و غلظت، بیشتر از سالهای مشابه در طول بیست سال گذشته بوده است.
مقاله پژوهشی
نگین بینش؛ محمدحسین نیک سخن؛ امین سارنگ
چکیده
فرایند تغییر اقلیم، به ویژه تغییر دو کمّیت مهم دما و بارندگی از مهمترین مباحث مطرح در علوم محیطی است. هدف از این پژوهش، بررسی تغییرات دما و بارش ایستگاه هواشناسی همدید (سینوپتیک) تهران (مهرآباد) و مطالعه انحراف احتمالی آن از حالت نرمال میباشد. بدین منظور، پس از گردآوری دادههای ماهانه بارش و دما و بررسی کیفیت و همگنی آنها، با استفاده ...
بیشتر
فرایند تغییر اقلیم، به ویژه تغییر دو کمّیت مهم دما و بارندگی از مهمترین مباحث مطرح در علوم محیطی است. هدف از این پژوهش، بررسی تغییرات دما و بارش ایستگاه هواشناسی همدید (سینوپتیک) تهران (مهرآباد) و مطالعه انحراف احتمالی آن از حالت نرمال میباشد. بدین منظور، پس از گردآوری دادههای ماهانه بارش و دما و بررسی کیفیت و همگنی آنها، با استفاده از آزمونهای رگرسیون و من-کندال گرافیکی به بررسی روند فصلی و سالانه تغییر اقلیم استان تهران پرداخته شده و بدین منظور از آمار ایستگاه هواشناسی فرودگاه مهرآباد استفاده شده است. سپس ناهنجاریهای دما و بارش متوسط سالانه نیز محاسبه شده و از طریق برآورد میانگین متحرک، مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته اند. نتایج نشان میدهد که طی سه دهه اخیر، روند افزایشی ناچیز و غیرمعناداری بر دمای تهران حاکم بوده و تغییرات دما با شیب ملایمی صورت گرفته است. دما در دهه اول از دوره مورد بررسی، کمتر از میانگین بلند مدت آن بوده، اما در دو دهه اخیر، در مجموع، دما بیشتر از میانگین بلندمدت (نرمال) آن بوده است. در رابطه با متغیر بارش، هیچ گونه روند معناداری در دوره مورد بررسی مشاهده نشد و میتوان گفت که اکثر تغییرات بارش تهران طی سه دهه اخیر، به صورت نوسان ظاهر شده است.
مقاله پژوهشی
هواشناسی کشاورزی
هادی رمضانی اعتدالی؛ بهنام آبابایی
چکیده
در مطالعه حاضر اثر افزایش غلظت دی اکسیدکربن در چهار سناریوی A1B، A2، B1 و B2 بر عملکرد گندم، جو و ذرت دانه ای به عنوان غلات اصلی دشت قزوین با استفاده از مدل کالیبره AquaCrop بررسی شد. عملکرد گندم در دورة 2010 تا 2035 نسبت به دورة مبنا 1984 تا 2009 به طور میانگین بین 5/11 درصد در سناریوهای B1 و B2 تا 4/14 درصد در سناریو A1B افزایش خواهد یافت. در مورد جو، افزایش عملکرد ...
بیشتر
در مطالعه حاضر اثر افزایش غلظت دی اکسیدکربن در چهار سناریوی A1B، A2، B1 و B2 بر عملکرد گندم، جو و ذرت دانه ای به عنوان غلات اصلی دشت قزوین با استفاده از مدل کالیبره AquaCrop بررسی شد. عملکرد گندم در دورة 2010 تا 2035 نسبت به دورة مبنا 1984 تا 2009 به طور میانگین بین 5/11 درصد در سناریوهای B1 و B2 تا 4/14 درصد در سناریو A1B افزایش خواهد یافت. در مورد جو، افزایش عملکرد بین 5/8 تا 3/11 به ترتیب در سناریوهای B1 و A1B برآورد گردید. همچنین برای ذرت دانه ای نیز به طور میانگین عملکرد بین 7/3 تا 3/4 درصد به ترتیب در سناریوهای A1B و B1 برآورد گردید. نتایج این مطالعه نشان می دهد افزایش غلظتدیاکسیدکربن بر گیاهان گروه C3 (گندم و جو) نسبت به گیاهان گروه C4 (ذرت دانه ای) بیشتر میباشد.
مقاله ترویجی
مجتبی ذوالجودی
چکیده
شناخت و محاسبه شاخصهای خشکسالی از جمله فعالیتهایی است که میتواند پژوهشگران رشتههای مختلف زیست محیطی را با شدت و تداوم یک دوره خشکسالی در یک محیط طبیعی آشنا نماید. اگر چه بسیاری از شاخصهایی که حتی آمار و اطلاعات مورد نیاز آنها در ایران وجود دارد، نیازمند بازبینی بر اساس توان و شرایط زیست محیطی منطقه مورد مطالعه میباشد. ...
بیشتر
شناخت و محاسبه شاخصهای خشکسالی از جمله فعالیتهایی است که میتواند پژوهشگران رشتههای مختلف زیست محیطی را با شدت و تداوم یک دوره خشکسالی در یک محیط طبیعی آشنا نماید. اگر چه بسیاری از شاخصهایی که حتی آمار و اطلاعات مورد نیاز آنها در ایران وجود دارد، نیازمند بازبینی بر اساس توان و شرایط زیست محیطی منطقه مورد مطالعه میباشد. با این حال میتوان به بعضی از شاخصهای خشکسالی اشاره نمود که محاسبه آنها نیازمند استفاده از فراسنجهایی است که ممکن دست‌یابی به آنها امکان‌پذیر نباشد. بنابراین شاخص رطوبت محصول که در این مقاله به آن پرداخته شده،گامی است که بتوان پژوهشگران را جهت بررسیهای بیشتر و دقیق‌تر خشکسالی یاری نموده و آگاهیهای لازم را جهت تهیه مولفههای اقلیمی مناسب برای محاسبه چنین شاخصهایی بر اساس توانهای محیطی و اقلیمی منطقه مورد مطالعه فراهم آورد. مقاله حاضر در واقع تحقیقی جهت معرفی روشی برای مطالعات آینده محققان کشاورزی به منظور ارائه مدلهای متناسب با وضعیت اقلیمی کشور است. شاخص رطوبت محصول از جمله شاخصهایی است که در زمینه خشکسالی کشاورزی و بررسی نیاز رطوبت هفتگی محصول کاربرد دارد. این شاخص که توسط پالمر (Palmer) پایهگذاری شده است، میتواند کارشناسان را جهت شناخت وضعیت رطوبتی محصولات کشاورزی در کوتاه مدت یاری نماید. اگرچه این شاخص برای محاسبه دوره طولانی مدت کاربرد چندانی ندارد، ولی به جهت ناهنجاری رطوبتی حتی در مقیاس هفتگی نیز دارای اهمیت است و در طول دوره رشد نیز باید به آن پرداخته شود، بطوریکه بررسی و تحلیل آن از ضروریات هر منطقه کشاورزی میباشد.
مقاله پژوهشی
مهدی نارنگی فرد؛ احمد مزیدی
چکیده
پوشش برف یک فراسنج مهم آب و هوایی است و تنوع آن به طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع بستگی دارد. رخداد بارش برف یک پدیده نسبتاً غیر معمول در مناطق جنوبی ایران بهشمار میآید؛ بدین جهت هدف این نوشتار بررسی همدید این رویداد است. در این راستا به منظور شناسایی الگوهای همدید موثر رخداد بارش برف، نخست دادههای روزانه بارش برف ماه ژانویه سال ...
بیشتر
پوشش برف یک فراسنج مهم آب و هوایی است و تنوع آن به طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع بستگی دارد. رخداد بارش برف یک پدیده نسبتاً غیر معمول در مناطق جنوبی ایران بهشمار میآید؛ بدین جهت هدف این نوشتار بررسی همدید این رویداد است. در این راستا به منظور شناسایی الگوهای همدید موثر رخداد بارش برف، نخست دادههای روزانه بارش برف ماه ژانویه سال 2014 ایستگاههای همدید استان فارس دریافت شد. سپس نقشههای مربوط به درصد پوشش برف، فشار و ناهنجاریهای فشاری تراز دریا و ناهنجاریهای ارتفاعی تراز 500 هکتوپاسکال در قلمرو جغرافیایی 10 درجه باختری تا 100 درجه خاوری طول جغرافیایی و 10 تا 90 درجه عرض شمالی مورد بررسی قرار گرفتند. یافتههای پژوهش نشان داد توده هوای پرفشار سیبری نقش اصلی را به عنوان الگوی غالب توده هوای سطح زمین بر عهده دارد. در تراز 500 هکتوپاسکال عمیق شدن ناوه مستقر بر روی منطقه همزمان با استقرار یک پشته ارتفاعی در مرکز اروپا باعث ریزش هوای سرد توسط زبانه خاوری این پشته بر روی منطقه شده است. همچنین بیشینه ناهنجاری منفی ارتفاعی (5/7-) ژئوپتانسیل متر تراز پانصد هکتوپاسکال شرایط را برای ایجاد ناپایداری و صعود هوا در منطقه فراهم کرده است. ناهنجاری باد مداری تراز پانصد هکتوپاسکال، با ناهنجاری منفی (5/2-) متر بر ثانیه نشان میدهد که این شرایط باعث افزایش جریانات نصف‌النهاری و ریزش هوای سرد بر روی منطقه شده است.
یادداشت تحقیقاتی
هواشناسی
لیلا امینی؛ مجید بیجندی؛ اعظم باقری؛ پریسا ابونصر شیراز
چکیده
پدیده آلودگی هوا در چند ساله اخیر بعد از خشک شدن زاینده رود، دومین معضل زیست محیطی شهر اصفهان شد که حاصل افزایش جمعیت، گسترش شهرنشینی، توسعه حمل و نقل، افزایش فعالیتهای صنعتی و مصرف سوخت بوده است. بررسی وضعیت کیفیت هوا در ایستگاه هواشناسی اصفهان در سال 1395 نشان دهنده آن است که 32 روز هوای پاک (9 درصد)، 243 روز هوای سالم (66 درصد)، 62 روز ناسالم ...
بیشتر
پدیده آلودگی هوا در چند ساله اخیر بعد از خشک شدن زاینده رود، دومین معضل زیست محیطی شهر اصفهان شد که حاصل افزایش جمعیت، گسترش شهرنشینی، توسعه حمل و نقل، افزایش فعالیتهای صنعتی و مصرف سوخت بوده است. بررسی وضعیت کیفیت هوا در ایستگاه هواشناسی اصفهان در سال 1395 نشان دهنده آن است که 32 روز هوای پاک (9 درصد)، 243 روز هوای سالم (66 درصد)، 62 روز ناسالم برای گروه‌های حساس جامعه (17 درصد) و 29 روز ناسالم برای عموم افراد جامعه (8 درصد) بوده است. با مقایسه شاخص آلایندههای مختلف در این سال مشخص شد که ذرات معلق با قطر کمتر از 5/2 میکرون با قرار گرفتن در وضعیت نامطلوب به مدت 85 روز، آلاینده اصلی این ایستگاه است. در طی سال 95 بالاترین مقدار شاخص کیفیت هوا در 25 آبان بوده که شاخص به 176 رسید، آلاینده مسئول در این روز PM2.5 بود که میانگین غلظت 24 ساعته آن به 103 میکروگرم بوده است. پاکترین روز سال 95، یکم و دوم آذر ماه با شاخص 29 در هر دو روز بود. در 86 درصد (316 روز) از سال 95، آلاینده ذرات معلق با قطر کوچکتر از 5/2 میکرون آلاینده شاخص شهر بوده است. 8 درصد (29 روز) از روزهای سال، آلاینده مسئول، ازن سطح زمین و آلاینده دی اکسید نیتروژن در 6 درصد (22 روز) از سال 95 به عنوان آلاینده مسئول بوده است. بیشترین روزهای آلوده به ترتیب در ماه‌های دی (20 روز)، آبان (15 روز) و آذر (13 روز) رخ داده است. بررسی غلظت بیشینه آلایندههای جوی چون ذرات معلق با قطر کمتر از 5/2 میکرون (PM2.5)، دی اکسید گوگرد (SO2)، دی اکسید نیتروژن (NO2) و منو اکسیدکربن (CO) نشان میدهدکه در آبان 1395 غلظت آلایندههای جوی نسبت به سایر ماه‌های سال بیشتر بوده است به طوری که در یک دوره زمانی 9 روزه از 19 تا 27 آبان بیشترین مقدار شاخص کیفیت هوا را نشان داده است. در این مقاله بر روی این دوره زمانی بررسیهای آماری–ترمودینامیکی و همدیدی صورت گرفت. نتایج این پژوهش حاکی است که سکون نسبی هوا و فرونشینی در لایه‌های میانی جو به سبب حاکمیت سامانههای پر ارتفاع، کاهش دما و افزایش فشار هوا بر روی سطح زمین، رسیدن شاخصهای ترمودینامیکی به مرز پایداری و عبور از آن، وقوع وارونگی تابشی و ماندگاری آن در چند روز متوالی بویژه در فصول سرد سال با توجه به موقعیت توپوگرافی شهر اصفهان و مراکز صنعتی، به افزایش پتانسیل انباشت مواد آلاینده و بالا رفتن شاخص کیفیت هوا کمک میکند.
