مقاله پژوهشی
حسین عساکره؛ سعیده اشرفی
دوره 35، 73-72 ، فروردین 1390، صفحه 3-14
چکیده
افزایش روز افزون مشاهدات اقلیمی، ظهور رایانه‌های پیشرفته و تغییر نگرش نسبت به پدیده‌های طبیعی موجب گردید که روش‌های طبقه‌بندی چند متغیره مورد اقبال و استقبال اقلیم شناسان قرار گیرد. کاربرد طبقه‌بندی در شناسایی نواحی همگن اقلیمی، اهمیت این موضوع را تبیین می‌کند. به منظور پهنه‌بندی بارش شمال‌غرب کشور، با استفاده از روش تحلیل ...
بیشتر
افزایش روز افزون مشاهدات اقلیمی، ظهور رایانه‌های پیشرفته و تغییر نگرش نسبت به پدیده‌های طبیعی موجب گردید که روش‌های طبقه‌بندی چند متغیره مورد اقبال و استقبال اقلیم شناسان قرار گیرد. کاربرد طبقه‌بندی در شناسایی نواحی همگن اقلیمی، اهمیت این موضوع را تبیین می‌کند. به منظور پهنه‌بندی بارش شمال‌غرب کشور، با استفاده از روش تحلیل خوشه‌ای دادههای بارش ماهانه با 8 مشخصه در 260 ایستگاه، طی دوره‌ی آماری 2005 - 1966 تحلیل شد. تحلیل خوشه‌ای روشی ریاضی است که مجموعه‌ای از عضوها با استفاده از اندازه‌های تفاوت یا تشابه، گروه‌بندی می‌شود. این روش کاربرد فراوانی در اقلیم شناسی داشته و پهنه‌بندی دقیق‌تری را نسبت به روش‌های سنتی ارائه می‌دهد. میانگین سالانه‌ی بارش شمال‌غرب کشور 9/360 میلی‌متر است، که دارای دامنه‌ای برابر با 3/587 و تغییر پذیری مکانی 24 % می‌باشد. این امر عدم یکنواختی در توزیع مکانی بارش را آشکار می‌کند، تغییر پذیری فصلی بارندگی نیز این مسئله را مورد تایید قرار می‌دهد. برای دستیابی به نتایج تحقیق، نرم افزار های SPSS/win،surfer/win وMatlab مورد استفاده قرار گرفت. با اعمال تحلیل خوشه‌ای روی 5374 یاخته، در نهایت چهار پهنه‌ی بارشی در شمال‌غرب کشور شناسایی شد. این نواحی با وسعت و پراکنش متفاوت به شرح زیر هستند: - پهنه‌ی کم بارش متمرکز با برف متوسط - پهنه‌ی نیمه کم بارش پراکنده و پر برف - پهنه‌ی پر بارش متمرکز و کم برف - پهنه‌ی نیمه پربارش پراکنده با برف متوسط
مقاله پژوهشی
محبوبه غزالی؛ فاطمه محمدی؛ سید حسن طباطبائی
دوره 35، 73-72 ، فروردین 1390، صفحه 15-24
چکیده
در بسیاری از مطالعات و بررسی‌های منابع طبیعی و کشاورزی به دلیل عدم پوشش کامل ایستگاه‌های اندازه‌‌گیری نقطه‌ای باران، برآورد بارش منطقه‌ای و یا تخمین بارش در مناطق مابین ایستگاه‌ها امری ضروری است. برای حل این مسئله روش‌های مختلفی وجود دارد که از جمله آن‌ها استفاده از روش‌های میان‌یابی می‌باشد که دارای دقت متفاوتی هستند. در ...
بیشتر
در بسیاری از مطالعات و بررسی‌های منابع طبیعی و کشاورزی به دلیل عدم پوشش کامل ایستگاه‌های اندازه‌‌گیری نقطه‌ای باران، برآورد بارش منطقه‌ای و یا تخمین بارش در مناطق مابین ایستگاه‌ها امری ضروری است. برای حل این مسئله روش‌های مختلفی وجود دارد که از جمله آن‌ها استفاده از روش‌های میان‌یابی می‌باشد که دارای دقت متفاوتی هستند. در این تحقیق دقت روش‌های مختلف میان‌یابی جهت برآورد متوسط بارش ماهانه و سالانه استان چهارمحال و بختیاری بهمنظور تهیه نقشه‌های هم‌بارش، مورد ارزیابی قرار گرفته است. برای بررسی خطای روشها و انتخاب بهترین روش میان‌یابی در تعیین متوسط بارشها از فن اعتبارسنجی حذفی استفاده شد. برای مقایسه آماری مدلها از مقادیر ریشه متوسط مربع خطاها (RMSE) و ضریب (R2) استفاده گردید. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که روش میان‌یابی انحنای کمینه، دقیقترین روش میان‌یابی بارش در استان چهارمحال و بختیاری از نظر میزان ضریب تبیین (928/0<R2)، میزان RMSEماهانه (حداکثر 12 میلی‌متر) و میزان RMSE سالانه (حداکثر50 میلی‌متر) می‌باشد. در نهایت نقشه‌های هم‌بارش ماهانه و سالانه با استفاده از روش انحنای کمینه تهیه گردید.
مقاله پژوهشی
آزیتا امیری
دوره 35، 73-72 ، فروردین 1390، صفحه 25-32
چکیده
در این تحقیق مدل‌سازی دمای سواحل جنوبی دریای خزر توسط مدل آریمای فصلی یا مدل تلفیق‌شده میانگین متحرک و خودبرگشتی انجام شده‌است. بدین منظور دمای میانگین ماهانه ایستگاه‌های هواشناسی سینوپتیک بندرانزلی، رامسر و بابلسر که دارای بازه زمانی طولانی‌تری نسبت به سایر ایستگاه‌ها بوده‌اند، از سال 1955 الی 2008 میلادی مورد مطالعه قرار گرفت. ...
بیشتر
در این تحقیق مدل‌سازی دمای سواحل جنوبی دریای خزر توسط مدل آریمای فصلی یا مدل تلفیق‌شده میانگین متحرک و خودبرگشتی انجام شده‌است. بدین منظور دمای میانگین ماهانه ایستگاه‌های هواشناسی سینوپتیک بندرانزلی، رامسر و بابلسر که دارای بازه زمانی طولانی‌تری نسبت به سایر ایستگاه‌ها بوده‌اند، از سال 1955 الی 2008 میلادی مورد مطالعه قرار گرفت. مطالعات آماری تغییر اقلیم معمولاً سه پدیده همگنی، روند و جهش را در سری های اقلیمی بررسی می‌کنند. لذا به منظور مطالعه روند تغییراقلیم در منطقه، پدیده‌های همگنی، روند و جهش یا ناپیوستگی سری‌‌ها مورد بررسی قرار گرفتند. سپس سری های زمانی دما جهت اجرای مدل آریمای فصلی آماده شدند. ابتدا سری های زمانی با استفاده از اعمال تفاضل گیری به سری‌های نرمال و ایستا تبدیل شدند تا جهت برازش مدل آریما آماده شوند. آنگاه پس از انتخاب چند مدل مناسب‌تر و تخمین فراسنج‌های مدل به روش حداکثر درستنمایی، استقلال و نرمال بودن باقیمانده‌های مدل مورد کنترل قرار گرفتند. در آخر ملاک اطلاعاتی آکائیک جهت انتخاب بهترین مدل از میان مدل‌های انتخابی به‌کار رفت. در نهایت مدلsARIMA (1,0,0)(0,1,1)12 برای سری میانگین دمای ماهانه انزلی و بابلسر و مدل sARIMA(0,0,2)(0,1,1)12 برای سری میانگین دمای ماهانه رامسر انتخاب شدند. در مقایسه با دادههای واقعی دما طیّ 4 سال از 2005 تا 2008 به عنوان سال‌های شاهد، برازش مدل آریمای فصلی در هر سه سری زمانی بسیار مناسب بوده‌است. ضریب همبستگی بین داده های واقعی و برازش داده شده توسط مدل تقریباً 97/0 بود و خطاهای نسبی و مطلق مدل نیز بسیار کوچک بودند
مقاله پژوهشی
کامران لاری؛ مسعود ترابی آزاد؛ فرناز اسدی
دوره 35، 73-72 ، فروردین 1390، صفحه 33-44
چکیده
در این تحقیق یک مدل غیر خطی جهت مدل سازی جریان کشندی در منطقه های دریایی با آب کم عمق ارائه گردیده است. این مدل بر اساس حل معادلات آب کم عمق استوار بوده و اثرات چرخش زمین و تغییرات توپوگرافی و اثرات اصطکاک بستر در آن دخالت داده شده است. جهت سهولت در محاسبه، برنامه ای به زبان MATLAB و C++ نوشته شده است. در نهایت توسط این برنامه، جریان کشندی در ...
بیشتر
در این تحقیق یک مدل غیر خطی جهت مدل سازی جریان کشندی در منطقه های دریایی با آب کم عمق ارائه گردیده است. این مدل بر اساس حل معادلات آب کم عمق استوار بوده و اثرات چرخش زمین و تغییرات توپوگرافی و اثرات اصطکاک بستر در آن دخالت داده شده است. جهت سهولت در محاسبه، برنامه ای به زبان MATLAB و C++ نوشته شده است. در نهایت توسط این برنامه، جریان کشندی در بندر کنگان واقع در خلیج فارس برای فصول مختلف سال محاسبه و همچنین نتایج آن به شکل نمودار ارائه شده است. این تحقیق نشان می دهد که بیشینه اندازه سرعت جریان‌های کشندی مربوط به فصل بهار است و مقدار آن 17/0 متر بر ثانیه و کمترین آن در فصل تابستان دارای مقدار 132/0 متر بر ثانیه است. بیشینه این جریانها در نواحی کم عمق ساحلی است و در نواحی دیگر از شدت جریان کاسته می‌شود. اجرای یک ساله برای تمام فصول در چندین ایستگاه در بندر کنگان نشان می‌دهد که متوسط سرعت جریان‌های کشندی 146/0 متر بر ثانیه است و بطور میانگین بین 001/0 تا 996/0 متر بر ثانیه نیز تغییر می کند.
مقاله پژوهشی
اسماعیل حسن زاده؛ علی رضایی لطیفی؛ احمد نوحه گر؛ امید حاج رسولی ها
دوره 35، 73-72 ، فروردین 1390، صفحه 45-54
چکیده
آلودگی نفتی، آزاد شدن یک مایع هیدروکربنی در محیط زیست دریایی است که ناشی از فرآیندهایی چون نشت از طریق سکوهای نفتی دور از ساحل و پالایشگاهها، حوادث ناشی از نفتکشها، تخلیه و شستشوی نفتکشها و غیره می‌باشد. خلیج فارس به دلیل دارا بودن عمده میادین نفتی و گازی جهان در معرض آلودگیهایی مانند آلودگیهای نفتی و گسترش آلایندههای ...
بیشتر
آلودگی نفتی، آزاد شدن یک مایع هیدروکربنی در محیط زیست دریایی است که ناشی از فرآیندهایی چون نشت از طریق سکوهای نفتی دور از ساحل و پالایشگاهها، حوادث ناشی از نفتکشها، تخلیه و شستشوی نفتکشها و غیره می‌باشد. خلیج فارس به دلیل دارا بودن عمده میادین نفتی و گازی جهان در معرض آلودگیهایی مانند آلودگیهای نفتی و گسترش آلایندههای مرتبط با آن می‌باشد. از آنجا که در صورت نشت آلایندههای نفتی به دریا، تشخیص رفتار آن‌ها بر روی آب و دانستن تأثیر فرآیندهای فیزیکی از قبیل باد و غیره بر نحوۀ پخش این آلاینده‌ها، ما را در امر جمعآوری آن‌ها، پاکسازی دریا و اقدامات پیشگیرانه کمک می‌کند، در این مطالعه قصد داریم نحوه توزیع این آلودگیها را در شرایط مختلف توسط مدل سهبعدی هیدرودینامیکی شبیهسازی کنیم. بهکارگیری مدل‌های عددی در مورد پخش آلودگی نفتی به عنوان یک روش مناسب شناخته شده است که همخوانیهای قابل قبولی از نحوه پخش آلایندهای نفتی را در سطح دریا فراهم می‌کند. به این منظور از مدل کوهرنس که با مدول آلودگی و بیولوژیکی جفت شده و قابلیت حل معادلات انتقال و پخش آلودگی را با بهکارگیری مختصات سیگما در جهت قائم و مختصات دکارتی در جهت افقی دارد، برای شبیهسازی انتقال و پخش آلودگیهای نفتی استفاده شده است. نتایج مدل نشان می‌دهد که آلودگی نفتی نشت یافته در بخش شمالی خلیج فارس، تحت تأثیر تمامی نیروهای اعمال شده در مدل دارای حرکتی به سمت شمال خلیج فارس و سواحل بوشهر در امتداد سواحل ایرانی بوده و سپس تحت تأثیر جریانات پادساعتگرد آن منطقه قرار گرفته و در امتداد سواحل عربی دارای حرکتی متمایل به بخش جنوب غربی خلیج فارس میگردد. نتایج مدل همچنین بیانگر تغییر در نحوه توزیع آلاینده‌ها تحت تأثیر باد و کاهش چشمگیر غلظت آلاینده‌ها در اثر نیروی باد می‌باشد.
مقاله پژوهشی
معصومه مقبل؛ محمود داوودی؛ ابوالفضل نیستانی؛ فرحناز تقوی
دوره 35، 73-72 ، فروردین 1390، صفحه 55-66
چکیده
تغییرپذیری عناصر اقلیمی از ویژگی‌های مهم اقلیم هر منطقه است. در میان عناصر اقلیمی بارش تغییرپذیرترین عنصر از نظر زمانی و مکانی بوده و این ویژگی بارش، لزوم به کارگیری روش‌های کارآمد مانند تحلیل طیفی را جهت شناسایی رفتار بارشی مناطق مختلف بیش از پیش آشکار می‌سازد. از اینرو، در این تحقیق، ویژگی‌های مکانی و زمانی بارش در سطح کشور با ...
بیشتر
تغییرپذیری عناصر اقلیمی از ویژگی‌های مهم اقلیم هر منطقه است. در میان عناصر اقلیمی بارش تغییرپذیرترین عنصر از نظر زمانی و مکانی بوده و این ویژگی بارش، لزوم به کارگیری روش‌های کارآمد مانند تحلیل طیفی را جهت شناسایی رفتار بارشی مناطق مختلف بیش از پیش آشکار می‌سازد. از اینرو، در این تحقیق، ویژگی‌های مکانی و زمانی بارش در سطح کشور با استفاده از تحلیل هارمونیک در 33 ایستگاه سینوپتیک کشور که قادر به پوشش مناسب کل مساحت کشور بودند و در دو دوره آماری 13 ساله (1980-1992 و 1993-2005)، به طور جداگانه جهت شناسایی تغییرات رژیم بارش ناشی از اثرات تغییر اقلیم و تغییرپذیری اقلیم مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، ابتدا فرکانس نسبی بارش هر ماه محاسبه شد و در نهایت با استفاده از تحلیل هارمونیک ویژگی‌های بارش ماهانه در سطح کشور در غالب شش هارمونیک برای هر دوره ارزیابی و مقایسه شد. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که سه هارمونیک اول از نظر توجیه تغییرپذیری درون سالانه بارش در سطح کشور از اهمیت زیادی برخوردار هستند؛ به طوری که هارمونیک اول بیش از 70 درصد تغییرات بارش ماهانه در بیشتر مناطق به استثنای مناطقی از شمال غرب و جنوب شرق کشور را در هر دو دوره نمایش می‌دهد. همچنین میزان تغییرات زمانی و مکانی هارمونیک اول در هر دو دوره، نسبت به هارمونیک‌های دوم و سوم کمتر بوده که نشان دهنده معناداری بالاتر این هارمونیک و تغییرپذیری کمتر آن در توجیه تغییرات بارش در سطح کشور است. در مقابل، مقایسه نتایج دو دوره مورد مطالعه نشان دهنده وجود جابه‌جایی مکانی و زمانی در دوم و سوم می‌باشد که بیانگر تغییرپذیری بیشتر این دو هارمونیک از اثرات تغییر اقلیم نسبت به هارمونیک اول می‌باشد.
مقاله پژوهشی
ویکتوریا عزتیان؛ ابراهیم اسعدی اسکویی
دوره 35، 73-72 ، فروردین 1390، صفحه 67-74
چکیده
گاز ازن یکی از اصلی ترین آلاینده‌ها در بخش کشاورزی به شمار می رود و سالانه مقادیر بالایی از محصولات کشاورزی به دلیل قرار گرفتن در معرض این گاز از لحاظ کیفی و کمی آسیب می بینند، از طرفی تشکیل ازن به عنوان یک آلاینده ثانویه متاثر از شرایط جوی محیط است. لیکن به دلیل عدم وجود ابزارهای اندازه گیری ازن در محیط های زراعی و غیر شهری در ایران، ...
بیشتر
گاز ازن یکی از اصلی ترین آلاینده‌ها در بخش کشاورزی به شمار می رود و سالانه مقادیر بالایی از محصولات کشاورزی به دلیل قرار گرفتن در معرض این گاز از لحاظ کیفی و کمی آسیب می بینند، از طرفی تشکیل ازن به عنوان یک آلاینده ثانویه متاثر از شرایط جوی محیط است. لیکن به دلیل عدم وجود ابزارهای اندازه گیری ازن در محیط های زراعی و غیر شهری در ایران، ارائه رابطه ای برای برآورد غلظت ازن در محیط زیست ضروری می باشد. در این پژوهش با استفاده از دادههایی که در ایستگاه هواشناسی همدیدی و آلودگی سنجی اصفهان اندازه گیری می شوند یک مدل آماری ارائه می شود که قادر به برآورد مقادیر قابل قبولی از ازن سطحی باشد. بررسی های صورت گرفته در این پژوهش نشان داد معادله ای که شامل دو فراسنج توان دوم تابش آفتاب و توان دوم غلظت گاز منوکسیدکربن می باشد قادر است 35% تغییرات غلظت ازن سطحی در طول روز را توجیه نماید. گرچه به نظر می رسد مدل‌های وایازی و مدل‌های توابع متعامد پیچیده کارایی نسبتأ بالایی برای توجیه تغییرات ازن سطحی و پیش بینی غلظت آن دارند، ولی تعدد فراسنج های ورودی آن‌ها موجب می شود که این مدل ها از دیدگاه کاربردی چندان مفید نباشند.
