بررسی رابطه رخداد گردوخاک با عوامل اقلیمی و شرایط سطحی در استان خوزستان (2019-2011)‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز

2 گروه علوم زمین، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

10.30467/nivar.2023.365357.1230

چکیده

استان خوزستان تحت تاثیر توفان‌های گردوخاک است. هدف از این مطالعه تعیین مهم‌ترین عامل‌های اقلیمی و شرایط سطحی در انتقال و ‏انتشار گردوخاک‌های داخلی این استان می‌باشد. با استفاده از داده‌های سنجش از دور از سه منبع مختلف داده شامل ‏MERRA-2‎، ‏GLDAS‏ و آکوا، ‏میانگین ماهانه غلظت جرمی گردوخاک سطحی و گردوخاک ستون هوا و همچنین برخی متغیرهای اقلیمی شامل دما و باد سطحی، رطوبت ویژه و آهنگ ‏بارش باران و شرایط سطحی شامل رطوبت خاک و پوشش گیاهی از سال 2011 تا 2019 تهیه و توزیع آن‌ها ترسیم و تحلیل شد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد، ‏استان خوزستان با متوسط شاخص پوشش گیاهی 15/0 مستعد فرسایش بادی و گردوخاک محلی است. همچنین غلظت جرمی گردوخاک سطحی و ‏گردوخاک ستون هوا از جنوب غرب به شمال شرق استان کاسته می‌شود که دلیل آن را می توان ساختار کوهستانی و همچنین افزایش فاصله مناطق شمال ‏شرق استان از کانون‌های بیرونی گردوخاک دانست. در توزیع ماهانه غلظت جرمی گردوخاک سطحی با دما و سرعت باد به ترتیب همبستگی 84/0 و 96/0 ‏داشته و با بارش، رطوبت خاک و شاخص پوشش گیاهی به ترتیب ضریب همبستگی 84/0-، 81/0- و 54/0- دارد. گردوخاک سطحی بیشترین همبستگی ‏را با عوامل اقلیم دارد که نشان دهنده تاثیر گردوخاک فرامحلی هستند. در توزیع سالانه، رابطه غلظت جرمی گردوخاک سطحی با پوشش گیاهی منفی به ‏دست آمد. همپنین ارتباط گردوخاک ستون هوا با پوشش گیاهی منفی و بارش مثبت بود.‏

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the relationship between dust event and climate and surface factors in Khuzestan province (2011-2019)

نویسنده [English]

  • Mahnaz Karimkhani 2
2 Department of Earth Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Khuzestan province is affected by dust storms. The purpose of this study is to identify ‎the most significant climate and surface factors in the emission and transfer of dust in this province. By means ‎of remote sensing data including MERRA-2, GLDAS as well as Aqua, the ‎monthly average mass concentration of surface dust, air column dust and climate and surface ‎variables from 2011 to 2019 have been prepared and analyzed. The result revealed that the ‎region with an average vegetation cover index of 0.15 is susceptible to wind erosion and local dust. Also the ‎result demonstrated that the dust surface concentration and the dust column density declines from the ‎southwest to the northeast of the region due to the increased distance from the cross-border dust sources and ‎also the mountainous structure of the northeast. Analyzing of the annual distribution, showed a negative ‎relationship between the dust surface mass concentration and vegetation, and also positive/negative relationship ‎between dust column density and vegetation/ precipitation. In the monthly distribution of dust ‎ surface concentration and wind speed a positive correlation of 0.84 and 0.96 obtained, respectively. while ‎negative correlation values of -0.84, -0.81, and -0.54 were found Respectively. Therefore, dust surface concentration has the highest correlation with climate factors, which indicate the impact of cross-border ‎dust. Based on the results obtained, the annual distribution, showed a negative relationship with the dust surface concentration and vegetation. In addition, the relationship between dust column density and ‎vegetation and precipitation showed negative and positive values, respectively.‎

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dust stormو
  • NDVIو
  • soil moistureو
  • MERRA-2 dataو
  • Aqua satellite
1.    چراغی، م.، ا... خراسانی، ن.، نعمت، ندافی و کرمی. (2002). بررسی و مقایسه کیفیت هوا در شهرهای تهران و اصفهان در سال 1378 و ارائه راهکارهایی برای بهبود آن. مجله منابع طبیعی ایران (منتشر نمی‌شود)، 55(4).
2.    حیدریان، پ.، اژدری، ع.، جودکی، م.، درویشی خاتونی، ج؛ و شهبازی، ر. (2017). شناسایی منشأهای داخلی توفان های گردوغبار با استفاده از سنجش‌ازدور، GIS و زمین‌شناسی (مطالعه موردی: استان خوزستان). فصلنامه علمی علوم زمین، 27(105)، 33-46.
3.    شعاعی، ض.، مددی، غ.، اکبر، ع. ن؛ و چی، ع. ک. (1394). بررسی رطوبت خاک در مناطق تولید گردوغبار (مطالعه موردی استان ایلام) اولین کنفرانس بین المللی گردوغبار.
4.    صداقت، م؛ و نظری پور، ح. (1399). پایش تغییرات رطوبت خاک در تالاب هورالعظیم و ارتباط آن با طوفان‌های گردوغبار در جنوب غرب ایران. فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»، 29(114)، 133-145.
5.    طائی سمیرمی، س.، مرادی، ح. ر.، خداقلی، م؛ و احمدی آخورمه، م. (1392). شناخت و بررسی عوامل مؤثر بر پدیده‌ گردوغبار در غرب ایران. انسان و محیط زیست، 11(شماره 4(27-پیاپی 38))، 1-10.
6.    عطارد، پ.، صادقی، س. م. م.، طاهری سرتشنیزی، ف.، ساروئی، س.، عباسیان، پ.، مسیح پور، م.، کردرستمی، ف؛ و دریکوندی، آ. (2016). اثرگذاری عوامل اقلیمی و تبخیرتعرق بر زوال جنگل‎‎های زاگرس مرکزی در استان لرستان. تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران، 13(2)، 97-112.
7.    علیزاده چوبری، ا. (1396). مطالعۀ عددی اثر غیرمستقیم هواویزها بر تابش طول موج کوتاه و بلند: مطالعۀ موردی. فیزیک زمین و فضا، 43(2)، 441-450.
8.    فرهادی پور، س.، آزادی، م.، علی اکبری بیدختی، ع.، علیزاده چوبری، ا؛ و سیاری، ح. ا. (1396). توفان‌های‌ خاک در منطقه غرب و جنوب غرب ایران و تأثیر آن‌ها بر شار‌های تابشی: مطالعه موردی. مجله ژئوفیزیک ایران، 11(3)، 75-89.
9.    نورزاده حداد، م؛ و بهرامی، ح. (1394). بررسی ارتباط غلظت ریزگرد با رطوبت سطحی و توزیع اندازه ذرات خاک با استفاده از شبیه‌ساز متحرک فرسایش بادی در نواحی بیابانی غرب استان خوزستان. کاوش های جغرافیایی مناطق بیابانی، 3(1)، 183-167.
10.    نوروزی، ع. ا؛ و شعاعی، ض. ا. (1397). شناسایی مناطق دارای پتانسیل تولید گردوغبار در جنوب غرب ایران، مطالعه موردی: استان خوزستان. مهندسی و مدیریت آبخیز، سال دهم، 398-409.
11.    هاشمی، ز.، سودائی زاده، ح؛ و مختاری، م. (2022). بررسی راب%u