نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز
2 گروه علوم زمین، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
چکیده
استان خوزستان تحت تاثیر توفان‌های گردوخاک است. هدف از این مطالعه تعیین مهم‌ترین عامل‌های اقلیمی و شرایط سطحی در انتقال و انتشار گردوخاک‌های داخلی این استان می‌باشد. با استفاده از داده‌های سنجش از دور از سه منبع مختلف داده شامل MERRA-2، GLDAS و آکوا، میانگین ماهانه غلظت جرمی گردوخاک سطحی و گردوخاک ستون هوا و همچنین برخی متغیرهای اقلیمی شامل دما و باد سطحی، رطوبت ویژه و آهنگ بارش باران و شرایط سطحی شامل رطوبت خاک و پوشش گیاهی از سال 2011 تا 2019 تهیه و توزیع آن‌ها ترسیم و تحلیل شد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد، استان خوزستان با متوسط شاخص پوشش گیاهی 15/0 مستعد فرسایش بادی و گردوخاک محلی است. همچنین غلظت جرمی گردوخاک سطحی و گردوخاک ستون هوا از جنوب غرب به شمال شرق استان کاسته می‌شود که دلیل آن را می توان ساختار کوهستانی و همچنین افزایش فاصله مناطق شمال شرق استان از کانون‌های بیرونی گردوخاک دانست. در توزیع ماهانه غلظت جرمی گردوخاک سطحی با دما و سرعت باد به ترتیب همبستگی 84/0 و 96/0 داشته و با بارش، رطوبت خاک و شاخص پوشش گیاهی به ترتیب ضریب همبستگی 84/0-، 81/0- و 54/0- دارد. گردوخاک سطحی بیشترین همبستگی را با عوامل اقلیم دارد که نشان دهنده تاثیر گردوخاک فرامحلی هستند. در توزیع سالانه، رابطه غلظت جرمی گردوخاک سطحی با پوشش گیاهی منفی به دست آمد. همپنین ارتباط گردوخاک ستون هوا با پوشش گیاهی منفی و بارش مثبت بود.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Investigating the relationship between dust event and climate and surface factors in Khuzestan province (2011-2019)
نویسنده [English]
- Mahnaz Karimkhani 2
2 Department of Earth Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]
Khuzestan province is affected by dust storms. The purpose of this study is to identify the most significant climate and surface factors in the emission and transfer of dust in this province. By means of remote sensing data including MERRA-2, GLDAS as well as Aqua, the monthly average mass concentration of surface dust, air column dust and climate and surface variables from 2011 to 2019 have been prepared and analyzed. The result revealed that the region with an average vegetation cover index of 0.15 is susceptible to wind erosion and local dust. Also the result demonstrated that the dust surface concentration and the dust column density declines from the southwest to the northeast of the region due to the increased distance from the cross-border dust sources and also the mountainous structure of the northeast. Analyzing of the annual distribution, showed a negative relationship between the dust surface mass concentration and vegetation, and also positive/negative relationship between dust column density and vegetation/ precipitation. In the monthly distribution of dust surface concentration and wind speed a positive correlation of 0.84 and 0.96 obtained, respectively. while negative correlation values of -0.84, -0.81, and -0.54 were found Respectively. Therefore, dust surface concentration has the highest correlation with climate factors, which indicate the impact of cross-border dust. Based on the results obtained, the annual distribution, showed a negative relationship with the dust surface concentration and vegetation. In addition, the relationship between dust column density and vegetation and precipitation showed negative and positive values, respectively.
کلیدواژه‌ها [English]
- Dust stormو
- NDVIو
- soil moistureو
- MERRA-2 dataو
- Aqua satellite
2. حیدریان، پ.، اژدری، ع.، جودکی، م.، درویشی خاتونی، ج؛ و شهبازی، ر. (2017). شناسایی منشأهای داخلی توفان های گردوغبار با استفاده از سنجش‌ازدور، GIS و زمین‌شناسی (مطالعه موردی: استان خوزستان). فصلنامه علمی علوم زمین، 27(105)، 33-46.
3. شعاعی، ض.، مددی، غ.، اکبر، ع. ن؛ و چی، ع. ک. (1394). بررسی رطوبت خاک در مناطق تولید گردوغبار (مطالعه موردی استان ایلام) اولین کنفرانس بین المللی گردوغبار.
4. صداقت، م؛ و نظری پور، ح. (1399). پایش تغییرات رطوبت خاک در تالاب هورالعظیم و ارتباط آن با طوفان‌های گردوغبار در جنوب غرب ایران. فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»، 29(114)، 133-145.
5. طائی سمیرمی، س.، مرادی، ح. ر.، خداقلی، م؛ و احمدی آخورمه، م. (1392). شناخت و بررسی عوامل مؤثر بر پدیده گردوغبار در غرب ایران. انسان و محیط زیست، 11(شماره 4(27-پیاپی 38))، 1-10.
6. عطارد، پ.، صادقی، س. م. م.، طاهری سرتشنیزی، ف.، ساروئی، س.، عباسیان، پ.، مسیح پور، م.، کردرستمی، ف؛ و دریکوندی، آ. (2016). اثرگذاری عوامل اقلیمی و تبخیرتعرق بر زوال جنگلهای زاگرس مرکزی در استان لرستان. تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران، 13(2)، 97-112.
7. علیزاده چوبری، ا. (1396). مطالعۀ عددی اثر غیرمستقیم هواویزها بر تابش طول موج کوتاه و بلند: مطالعۀ موردی. فیزیک زمین و فضا، 43(2)، 441-450.
8. فرهادی پور، س.، آزادی، م.، علی اکبری بیدختی، ع.، علیزاده چوبری، ا؛ و سیاری، ح. ا. (1396). توفان‌های خاک در منطقه غرب و جنوب غرب ایران و تأثیر آن‌ها بر شار‌های تابشی: مطالعه موردی. مجله ژئوفیزیک ایران، 11(3)، 75-89.
9. نورزاده حداد، م؛ و بهرامی، ح. (1394). بررسی ارتباط غلظت ریزگرد با رطوبت سطحی و توزیع اندازه ذرات خاک با استفاده از شبیه‌ساز متحرک فرسایش بادی در نواحی بیابانی غرب استان خوزستان. کاوش های جغرافیایی مناطق بیابانی، 3(1)، 183-167.
10. نوروزی، ع. ا؛ و شعاعی، ض. ا. (1397). شناسایی مناطق دارای پتانسیل تولید گردوغبار در جنوب غرب ایران، مطالعه موردی: استان خوزستان. مهندسی و مدیریت آبخیز، سال دهم، 398-409.
11. هاشمی، ز.، سودائی زاده، ح؛ و مختاری، م. (2022). بررسی راب%u
)