بررسی گرته همدیدی بارش‌های سنگین بیست و چهار ساعته در استان خوزستان در دوره (1996 تا 2000)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری هواشناسی، عضو هیات علمی گروه محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز

2 دکتری محیط زیست، عضو هیات علمی گروه محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز

چکیده

استان خوزستان واقع در جنوب غرب ایران منطقه‌ای کم بارش می‌باشد اما در برخی مواقع از سال دستخوش بارش‌های سنگین قرار می‌گیرد. در این مطالعه به منظور شناخت ساز و کار شکل‌گیری، مسیر حرکت و محتوای رطوبت همراه با سامانه‌های آب و هوایی باران زا که نقش مهمی در تشخیص به موقع و کنترل سیلاب، آبگرفتگی‌های شهری و آبخیزداری و کاهش ضایعات و تخریب دارند، ابتدا تاریخ رخداد بارش‌های سنگین بیش از 70 میلی متر در طی سال‌های 1996 تا 2000 از ایستگاه‌های همدیدی استان خوزستان استخراج و با استفاده از داده‌های بازیابی در تارنمای  NCEP\NCAR، ساختار همدیدی (گرته فشار سطحی و ارتفاع ژئوپتانسیل سطح 500 هکتوپاسکال) برای هر بارش بررسی شد. سپس از گرته‌های مشابه میانگین‌گیری و ساختار ترکیبی همدیدی آن ها ارائه شده است. به طور کلی پنج گروه گرته‌های همدیدی متفاوت می‌توانند در جنوب غرب ایران بارش‌های سنگین ایجاد نماید، که به ترتیب سامانه‌های سودانی، حالت خاص سودانی (گسترش به شرق مدیترانه)، سودانی- مدیترانه‌ای، شمال آفریقا و مدیترانه‌ای نام گذاری شده‌اند. نتایج به دست آمده در این مطالعه نشان می‌دهد که علاوه بر سامانه‌های سودانی، سامانه‌های مدیترانه‌ای نیز می‌توانند در جنوب غرب ایران بارش‌های سنگین ایجاد نمایند اگرچه تعداد وقوع آن ها بسیار کمتر از سامانه‌های سودانی است. همچنین برخی از سامانه‌ها که در شمال غرب آفریقا شکل گرفته و سپس با عبور از شمال شرق آفریقا و دریای سرخ به عربستان و ایران نزدیک می‌شوند، نیز در بارش‌های سنگین این منطقه نقش دارند. با توجه به  اهمیت منطقه شکل‌گیری و محل عبور سامانه‌ها در بارش‌های سنگین، باید در تعیین نوع سامانه‌های موثر در بارش‌های خوزستان دقت بیشتری نمود.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Review of synoptic structure for 24-hours heavy rains in Khuzestan province (during 1996-2000)

نویسندگان [English]

  • elham mobarakhasan 1
  • kataun varshosaz 2
چکیده [English]

Khuzestan province which is located in southwest of Iran usually has low rainfall although sometimes heavy rain events records in this area. Recognition of Mechanism of forming, trajectory and humidity content of weather systems, that are associated with rain event, can have role important   in distinction early flood, control flood, raceway, and watershed and reduce flood damage. First, the dates of heavy rains exceeded to 70 mm, occurring in Khuzestan province, were extracted during 1960 to 2000. Then using NCEP\NCAR reanalysis data, synoptic structure including mean sea level and geopotential height at 500 hPa levels were examined in all   rain events, afterward, the composite structure was obtained by averaging in similar cases and finally synoptic structure composite was analyzed. Over all, the result showed five different synoptic patterns that can produce heavy rains in south western parts of Iran. They are called Sudan, special Sudan that extended to eastern Mediterranean, Sudan- Mediterranean low, northern Africa, Mediterranean low pressure, respectively. The results of this study also showed that in addition to Sudan lows, Mediterranean systems can produce heavy rains in south western part of Iran although their frequencies are less than Sudan lows. Also some weather systems that formed in west northern of Africa, after passing from north eastern Africa and Red sea close to Saudi Arabia  and Iran, have important role to produce heavy rains in this region. Because of importance of forming area of weather systems and their trajectories in heavy rain events, it should pay more attention in determining the weather systems types that produce heavy rains in Khuzestan province.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Synoptic structure
  • heavy rains
  • Khuzestan Province
  1.  

    1-  امیدوار، کمال 1386: تحلیل شرایط سینوپتیکی و ترمو دینامیکی رخداد بارش در منطقة شیرکوه، پژوهش‌های جغرافیایی،. 81- شماره 59، ص 98.

    2-  امیدوار، کمال.، صفر پور، فرشاد .، محمود آبادی، مهدی.، الفتی، سعید.، 1389: تحلیل همدیدی اثرهای سردچال در وقوع بارش‌های شدید در نواحی مرکز و جنوب غرب ایران، مدرس علوم انسانی- برنامه ریزی و آمایش فضا دوره چهاردهم، شماره 4، زمستان 13.

    3-  خلیلی، علی.، 1370: شناخت اقلیمی ایران و بررسی‌های بنیادی بارندگی، طرح جامع آب کشور. وزارت نیرو، بخش‌های اول و دوم.

    4-  خوش اخلاق، فرامرز.، 1377: تحقیق در خشکسالی فراگیر در ایران با استفاده از تحلیل‌های همدیدی. دانشگاه تبریز. پایان نامه دکتری جغرافیای طبیعی.

    5-  رضیئی، طیب.، مفیدی، عباس و زرین، آذر.، 1388، مراکز فعالیت و الگوهای گردش جو زمستانه تراز 500 هکتوپاسکال روی خاورمیانه و ارتباط آنها با بارش ایران، مجلة فیزیک زمین و فضا، دوره 35، شماره 1، صفحه 121-141.

    6-  سبزی پرور، علی اکبر.، 1370: بررسی سیستم‌های سیل زا در جنوب غرب ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد هواشناسی. موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران.

    7-  فرجی، اسماعیل.، 1360: بررسی مسیر سیستم‌های فشار کم باران زا بر روی ایران و ارائه الگوهایی از موقعیت و چگونگی حرکت آن‌ها، پایان نامه کارشناسی ارشد هواشناسی. موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران.

    8-  لشکری، حسن.، 1375: بررسی همدیدی بارش‌های شدید جنوب غرب ایران. پایان نامه دکتری اقلیم شناسی. دانشگاه تربیت مدرس.

    9-  مرادی، محمد.، 1385: بررسی نقش کم فشار حرارتی سودان- اتیوپی و ناهمواری زمین در شکل‌گیری و فعالیت سامانه‌های آب و هوایی بر روی ایران، پایان نامه دکتری هواشناسی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.

    10-   مفیدی، عباس. و  زرین، آذر.، 1384: بررسی همدیدی تاثیر سامانه‌های کم فشار سودانی در وقوع بارش‌های سیل زا در ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی 1375. 75 .71-93.

    11-   ناظم السادات، سید محمد جعفر.، 1377: بررسی تاثیر دمای آب خلیج فارس بر بارندگی‌های جنوب ایران، نیوار، مجله علمی و فنی سازمان هواشناسی کشور تابستان 1377. شماره 38. ص 33 -46.

    1. Dayan, U., 1986: Climatology of back trajectories from Israel. J.Climate. Appl. Meto., 25, 591-595.
    2. Dayan, U., Margalit., Z., B., Sharon,. M. E., 2001: A severe autumn storm over the Middle-east: synoptic and mesoscale convection analysis. Theoritical and Applied Climatology., 69, 103-122.
    3. Kahana., R., Ziv., B,. Enzel., Y., dayan.,U., 2002: Synoptic climatology of major floods in the NEGEV desert, ISRAEL. Int. J. Climatol., 22, 867-882.
    4. NCEP/NCAR Data

    (www.esrl.noaa.gov/psd/data/reanalysis/reanalysis.shtml(.