بررسی ناهنجاری های همدید موثر بر رخداد بارش برف در استان فارس (مطالعه موردی: ژانویه 2014)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای جغرافیای طبیعی آب و هواشناسی، دانشگاه یزد، ایران

2 دانشیار گروه جغرافیای طبیعی آب و هواشناسی، دانشگاه یزد، ایران

چکیده

پوشش برف یک فراسنج مهم آب و هوایی است و تنوع آن به طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع بستگی دارد. رخداد بارش برف یک پدیده نسبتاً غیر معمول در مناطق جنوبی ایران به­شمار می­آید؛ بدین جهت هدف این نوشتار بررسی همدید این رویداد است. در این راستا به منظور شناسایی الگوهای همدید موثر رخداد بارش برف، نخست داده­های روزانه بارش برف ماه ژانویه سال 2014 ایستگاه­های همدید استان فارس دریافت شد. سپس نقشه­های مربوط به درصد پوشش برف، فشار و ناهنجاری­های فشاری تراز دریا و ناهنجاری­های ارتفاعی تراز 500 هکتوپاسکال در قلمرو جغرافیایی 10 درجه باختری تا 100 درجه خاوری طول جغرافیایی و 10 تا 90 درجه عرض شمالی مورد بررسی قرار گرفتند. یافته­های پژوهش نشان داد توده هوای پرفشار سیبری نقش اصلی را به عنوان الگوی غالب توده هوای سطح زمین بر عهده دارد. در تراز 500 هکتوپاسکال عمیق شدن ناوه مستقر بر روی منطقه همزمان با استقرار یک پشته ارتفاعی در مرکز اروپا باعث ریزش هوای سرد توسط زبانه خاوری این پشته بر روی منطقه شده است. همچنین بیشینه ناهنجاری منفی ارتفاعی (5/7-) ژئوپتانسیل متر تراز پانصد هکتوپاسکال شرایط را برای ایجاد ناپایداری و صعود هوا در منطقه فراهم کرده است. ناهنجاری باد مداری تراز پانصد هکتوپاسکال، با ناهنجاری منفی (5/2-) متر بر ثانیه نشان می­دهد که این شرایط باعث افزایش جریانات نصف‌النهاری و ریزش هوای سرد بر روی منطقه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation Anomalies of Synoptic Patterns Affecting the Occurrence of Snow in Fars Province (Case study: Jan 2014)

1- امیدوار، کمال (1395)، بررسی و تحلیل همدید- دینامیک ریزش برف در استان یزد، اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، دوره 25، شماره 98، صص 25-42.
2- امیدوار، کمال، ابراهیمی، رضا، نارنگی­فرد، مهدی (1394)، پیش‌بینی نیاز سرمایش استان فارس با کاربست داده‌های EH5OM، مخاطرات محیط طبیعی، دوره 4، شماره 6، صص 75-57.
3- امینی­نیا، کریم، لشکری، حسن، علیجانی، بهلول (1389) بررسی و تحلیل نوسانات بارش برف سنگین در شمال غرب ایران، فضای جغرافیایی، سال دهم، شماره 29، صص 145-163.
4- پدرام، مژده، قایمی، هوشنگ، هدایتی دزفولی، اکرم، مرتضوی، افسانه (1390) ریزش برف و ارتباط آن با دما در استان کردستان، تحقیقات جغرافیایی، سال 25، شماره 100، صص 55-70.
5- درگاهیان، فاطمه و علیجانی، بهلول (1392) بررسی اثر بلاکینگ بر رخداد برف­های سنگین و مداوم ایران، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال دهم، شماره 38، صص 1-14.
6- رحیمی، داریوش، داناپور، مهردیس (1391) تحلیل نوسانات اقلیمی موثر بر ارتفاع برف (منطقه کوهرنگ)، فضای جغرافیایی، سال دوازدهم، شماره 38، صص 61-75.
7- رسولی، علی­اکبر، ادهمی، سلام (1386) محاسبه آب معادل از پوشش برفی با پردازش تصاویر سنجنده MODIS، جغرافیا و توسعه، شماره 10، صص 23-36.
8- رئیسان، روانبخش، پرهمت، جهانگیر، نجفی، منصور (1389) تعیین درجه حرارت - روز و ذوب برف در سر شاخه‌های کارون شمالی (مطالعه موردی گردنه چری)، اولین همایش ملی برف، یخ و بهمن، شهرکرد، صص 158-167.
9- طالبی اسفندارانی، سمیه، علوی­پناه، کاظم، علیمحمدی سراب، عباس، روستا، حسن (1390) جداسازی ابر از برف در تصاویر MODIS، با استفاده از الگوریتم Snow Map و الگوریتم ماسک ابر، سنجش از دور و GIS ایران، سال سوم، شماره 1، صص 71-90.
10- طالبی، علی، شاطر آبشوری، سمیه، پورشرعیاتی، ربابه، جایداری، اعظم (1389) بررسی رابطه تغییرات اقلیمی با دبی حاصل از ذوب برف (مطالعه موردی: رودخانه ده بالا استان یزد)، اولین همایش ملی برف، یخ و بهمن، شهرکرد، صص 371-379.
11- عطایی، هوشمند، فنایی، راضیه، ؛ ا لله گانی، زهرا (1393)، ارزیابی تطبیقی روند برف و سری‌های دمایی در شهرستان کوهرنگ، نیوار،دوره 38، شماره 87-86، صص 51-62.
12- غفاریان، پروین، پگاه فر، نفیسه، اولاد، الهه (1394)، الگوهای جوی بزرگ مقیاس و همدیدی برف‌های سنگین استان گیلان، نیوار، دوره 39، شماره 88-89، صص 3-14.
13- فتاحی فرادنبه، ابراهیم، نوحی، کیوان، دلاور، مجید (1389) بررسی سطح پوشش برف حوضه­های جنوب غربی ایران در ارتباط با سیگنال­های اقلیمی، اولین همایش ملی برف، یخ و بهمن، شهرکرد، صص 12-27.
14- فتاحی، ابراهیم، نوحی، کیوان، دلاور، مجید (1388) بررسی سطح پوشش برف حوضه­های جنوب غربی ایران در ارتباط با سیگنال­های اقلیمی، تحقیقات جغرافیایی، شماره 95، صص 109-130.
15- فهیمی­نژاد، الهام، حجازی­زاده، زهرا، علیجانی، بهلول، ضیائیان، پرویز (1391) تحلیل سینوپتیکی و فضایی توفان برف استان گیلان (فوریه 2005)، جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شماره 19، صص 281-301.
16- فیاض، نیما، وظیفه‌دوست، مجید، شهاب، عراقی‌نژاد (۱۳۹۴)، بررسی امکان کاربرد تولیدات سطح برف مودیس در شرایط ابری با استفاده از ترکیب آن با تصاویر مایکرویو، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال ۱۵، شماره ۳۷، صص ۷۱-۸۸.
17- کیخسروی کیانی، محمدصادق، مسعودیان، سید ابوالفضل (1395). شناسایی وردش‌های مکانی روزهای برفپوشان در ایران زمین به کمک داده‌های دورسنجی. جغرافیا و مخاطرات محیطی، سال 5، شماره 1، 69-86..
18 ملازاده، بهرام، سلیقه، محمد، علیجانی، بهلول، ناصرزاده، محمدحسین (۱۳۹۳)، تحلیل آماری و سینوپتیکی کولاک برف در استان آذربایجان غربی، تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، سال ۱، شماره ۴، صص ۷۵-۹۰.
19- مومن­پور، فروغ، نگاه، سمانه، هادی­نژاد صبوری، شبنم، فرید مجتهدی، نیما و اسعدی اسکویی، ابراهیم (1393). واکاوی ساز و کار رخداد مخاطره برف­های سنگین جلگه­ی گیلان در نیم سده اخیر، جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره 9، صص 17-36.
20- میرموسوی، سید حسین، صبور، لیلا (۱۳۹۳)، مطالعه روند تغییرات بارش برف در منطقه شمال غرب ایران. جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال ۲۵، شماره ۳، صص ۱۱۹-۱۳۶.
21- میریعقوب­زاده، میرحسن، قنبرپور، محمدرضا (1388) بررسی دقت رقومی پارامترهای ابر، برف و زمین در تصاویر ماهواره­ای MODIS، علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، سال سوم، شماره 9، صص 51-54.
21- Amininia, K., Lashkari, H., Alijani, B., & Khorshiddoust, A. M. (2010). Analysis and Review of Heavy Snow Synoptic Conditions in North West of Iran by Using PCA and Clustering. Journal of International Environmental Application & Science, 5(1), 17-24.
22- Bech, J., Pineda, N., Rigo, T., & Aran, M. (2013). Remote sensing analysis of a Mediterranean thundersnow and low-altitude heavy snowfall event. Atmospheric Research, 123, 305-322.
23- Bednorz, E. (2002). Snow cover in western Poland and macro‐scale circulation conditions. International Journal of Climatology, 22(5), 533-541.
24- Bednorz, E. (2008). Synoptic conditions of snow occurrence in Budapest. Meteorologische Zeitschrift, 17(1), 39-45.
25- Bednorz, E., & Kossowski, T. (2004). Long-term changes in snow cover depth in Eastern Europe. Climate Research, 27, 231-236.
26- Cazacioc, L. (2007). Spatial Differences over Romania of the Snow Cover Variability in Relationship to Temperature and Atmospheric Circulation. In 29-th International Conference on Alpine Meteorology. Extended Abstracts. Oral Sessions (Vol. 1).
27- Esteban, P., Jones, P. D., Martín‐Vide, J., & Mases, M. (2005). Atmospheric circulation patterns related to heavy snowfall days in Andorra, Pyrenees. International Journal of Climatology, 25(3), 319-329.http://www.cdc.noaa.gov (http://www.esrl.noaa.gov/psd/data/histdata)
28- Leathers, D. J., & Ellis, A. W. (1996). Synoptic mechanisms associated with snowfall increases to the lee of Lakes Erie and Ontario. International Journal of Climatology, 16(10), 1117-1135.
29- McGinnis, D. L. (2000). Synoptic controls on upper Colorado River basin snowfall. International journal of climatology, 20(2), 131-149.
30- Soncini, A., & Bocchiola, D. (2011). Assessment of future snowfall regimes within the Italian Alps using general circulation models. Cold Regions Science and Technology, 68(3), 113-123.