بررسی پدیده گرد و غبار در غرب ایران از دیدگاه هواشناختی (مطالعه بلندمدت و کوتاه‌مدت)

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی پژوهشکده هواشناسی

2 کارشناس اداره هواشناسی ایلام

3 کارشناس پژوهشکده هواشناسی

چکیده

گرد و غبار یکی از پدیده‌های مخرب جوی است که دارای تأثیرات زیست محیطی، سلامت عمومی، منابع طبیعی، اجتماعی و ... می‌باشد. در این مقاله شرایط تشکیل و انتقال پدیده گرد و غبار بر روی نواحی غربی کشور از دیدگاه هواشناختی (مطالعه بلندمدت و کوتاه‌مدت) مورد بررسی قرارگرفته است. مطالعه بلندمدت برای داشتن الگوی اقلیمی هواشناسی منجر به این پدیده و مطالعه کوتاه‌مدت جهت بررسی چگونگی ایجاد و انتقال ذرات معلق بر اساس مطالعه جریانات، الگوهای جوی و شرایط فیزیکی انجام ‌شده است. برای این منظور داده‌های هواشناسی ایستگاه فرودگاه ایلام به‌عنوان ایستگاه شاهد منطقه غرب کشور استخراج و به‌صورت آماری طی دوره (2010-1985) به تفکیک ماه، فصل و شدت (میدان دید افقی) بررسی گردید، سپس الگوهای جوی مؤثر در ایجاد گرد و غبار از دیدگاه همدیدی، دینامیکی و عددی مطالعه شد. نتایج نشان داد میانگین الگوهای جوی منجر به گرد و غبار در فصول خشک و تر متفاوت می‌باشد. اما مهم‌ترین ویژگی‌های غالب این الگوها که موجب تولید گرد و خاک در منطقه و انتقال آن به غرب کشور می‌شود عبارت است از: 1- وجود و تقویت سامانه کم‌فشار حرارتی بر روی منطقه و ادغام آن باکم‌فشار دینامیکی 2- نفوذ سامانه پرفشار بر روی ترکیه و غرب سوریه و نواحی شمال غرب ایران، 3- ایجاد گرادیان قوی فشاری مداری و نصف‌النهاری شده 4- وزش باد نسبتاً شدید غرب- شمال‌غربی بر روی مناطق مستعد گردوخاک، 5- استقرار ناوه‌ی حاصل از کم ارتفاع تراز hpa500 بر روی سوریه و عراق و امتداد آن تا شمال‌غرب عربستان، 6- افزایش سرعت اصطکاکی قبل از وقوع توفان گرد و خاک و وجود سرعت‌های اصطکاکی بیش از m/s 5/0 بر روی کانون‌های گردوخاک. همچنین بررسی‌ها نشان داد که مناطق منبع برای گرد و غبارهای نیمه غربی کشور در کشورهای عراق (شمال‌غرب و غرب برای فصل خشک و مرکز و جنوب در فصل مرطوب)، شمال عربستان (بیشتر در فصل مرطوب) و شرق سوریه (عمدتاً در فصل خشک) می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1- ذوالفقاری، حسن و عابدزاده، حیدر، (1384)، تحلیل سینوپتیکی سیستم‌های گرد و غبار در غرب ایران، مجله جغرافیا و توسعه، پاییز و زمستان 1384 صفحه 24الی30.
2- رنجبر سعادت‌آبادی، عباس و عزیزی قاسم، (1391)، پژوهش‌‌های جغرافیای طبیعی، سال 44، شماره‎ی 3 (پیاپی 81)، صفحه 73 الی 92.
3- مشکوتی، امیرحسین.، میهن‌پرست، مجتبی و رنجبر سعادت‌آبادی، عباس، (1389)، شبیه‌سازی موردی سرعت اصطکاکی سامانه‌های گرد و غباری نیمه غربی کشور با استفاده از مدل MM5، چکیده مقالات دومین همایش ملی فرسایش بادی و توفان‌های گرد و غبار، دانشگاه یزد.
4- میهن‌پرست، مجتبی.، مشکوتی، امیرحسین و رنجبر سعادت‌آبادی، عباس، (1390)، بررسی برخی شرایط جوی در هنگام وقوع پدیده گرد و غبار در نیمه غربی کشور. همایش ملی علمی هواشناسی و آلودگی هوا، سازمان هواشناسی کشور، تهران.
5- میهن‌پرست، مجتبی.، مشکوتی، امیرحسین و رنجبر سعادت‌آبادی، عباس، (1388)، مطالعه نقش گرادیان فشاری و ناوه 850 هکتوپاسکالی در گرد و غبارهای تابستانه نیمه غربی کشور. چکیده مقالات دوازدهمین کنفرانس کشوری دینامیک شاره‌ها.دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل.
6- Arya, S. P., 2001, Introduction to Micrometeorology, 2nd Edition. Academic Press. pp. 420.
7- Blackadar, A. K., 1957, Boundary layer wind maxima and their significance for the growth of nocturnal inversions. Bull. Amer. Meteor. Soc., Vol.38, pp.283-290.
8- Chun, Y.S., Boo, K.O., Kim, J., Park, S., Lee, M., 2001, Synopsis, Transport and Physical Characteristics of Asian Dust in Korea, Journal of Geophysical Research, Vol. 106, PP.18461-18469.
9- Doyle, J. D., 1997: The influence of mesoscale orography on a coastal jet and rainband. Mon. Wea. Rev., Vol.125, pp.1465-1488.
10- Gläser, G., Knippertz, P., Heinold, B., 2012, Orographic Effects and Evaporative Cooling along a Subtropical Cold Front: The Case of the Spectacular Saharan Dust Outbreak of March 2004.Monthly Weather Review 140:8, pp.2520-2533. 
11- Griffin,D.W., Kellogg,Ch.A., Shinn,E.A., 2001, Dust in the Wind: Long Rang Transport of Dust in the Atmosphere and its Implication for Global Public and Ecosystem Health. Jornal of Global Change and Human Health.Vol. 2, pp.20 -33.
12- Garrison VH, et al. 2003, African and Asian dust: from desert soils to coral reefs. Bioscience Vol.53. Pp.469-480.
13- Kalnay, E., Kanamitsu, M., Kistler, R., Collins, W., Deaven, D., Gandin, L., Iredell, M., Saha, S., White, G., Woollen, J., Zhu, Y., Leetmaa, A., Reynolds, R., Chelliah, M., Ebisuzaki, W., Higgins, W., Janowiak, J., Mo, KC., Ropelewski, C., Wang, J., Jenne, R. & Joseph, D., 1996. The NCEP-NCAR 40-year reanalysis project. Bull., of the Amer. Meteo. Soci., Vol.77, pp. 437-472.
 
14- Kurosaki, Y., Mikami, M., 2005, Regional Difference in the Characteristics of Dust Event in East Asia: Relationship among Dust Outbreak, Surface Wind, and Land Surface Condition, Journal of the Meteorological Society of Japan, Ser. II, 83A. PP.1-18.
15- Liu, M., D. L. Westphal, T. R. Holt, and Q. Xu, 2000, Numerical simulation of a low-level jet over complex terrain in southern Iran. Mon. Wea. Rev., Vol.128, pp.1309-1327.
16- Natsagdorj, L., Jugder, D., Chung, Y.S., 2003, Analysis of Dust Storms Observed in Mongolia during 1937-1999, Atmos. Environ, Vol. 37, PP. 1401-1411.
17- Qian, W., Quan, L., Shi, S., 2002, Variations of the Dust Storm in China and its Climatic Control, Journal of Climate, Vol. 15, PP. 1216-1229.
18- Shao, Y., Wang, J.J., 2003, A Climatology of Northeast Asian Dust Events, Meteorologische Zeitschrift, Vol. 12, PP. 175-183.
19- Stensrud, D. J., 1996: Importance of low-level jets to climate: A review. J. Climate, Vol.9, pp.1698-1711.
20- Sun, J., Zhang, M., Liu, T., 2001, Spatial and Temporal Characteristics of Dust Storms in China and Its Surrounding Regions, 1901-1999: Relations to Source Area and Climate, Journal of Geophysical Research,, Vol. 106, No. 10, PP. 325-333.
21- Zhou, Z.J., 2001, Blowing Sand and Sand Storm in China in Recent 45 Years, Quaternary Sciences, Vol. 21, PP. 9-17.
22- Xang, s.,zhang, W., 2005, Simulation and validation dust storm over north of china with model, Chinese science bulletin,vol.54,number. 30,pp.2133-2140,china.
23- Youngsin, Ch., Lim, J.Y., 2004, The recent characteristics of Asian Dust and Haze events in Seoul, Korea. Meteorol Atmos Phys. Vol.87,pp.143-152. Austria.
24- Zhang, P., Lu, N.M., Hu, X.Q., Dong, C.H., 2006, Identification and Physical Retrieval of  Dust Storm Using Three MODIS Thermal IR Channels, Global and Planetary Change Vol. 52, PP. 197-206.