TY - JOUR ID - 156837 TI - بررسی نقش پوشش گیاهی در شکل‌گیری گردوخاک جنوب شرق ایران JO - نیوار JA - NIVAR LA - fa SN - 1735-0565 AU - صحت, ساویز AU - رهنما, مهدی AU - کرمی, سارا AU - رنجبر, عباس AU - خدام, نوشین AD - پژوهشگاه هواشناسی AD - هیات علمی / پژوهشگاه هواشناسی AD - ;شیمی جو و آلودگی هوا AD - پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 46 IS - 116-117 SP - 86 EP - 100 KW - گردوخاک KW - جنوب شرق ایران KW - سرعت باد KW - پوشش گیاهی KW - سیستان و بلوچستان DO - 10.30467/nivar.2022.338531.1218 N2 - در این مقاله چشمه‌های گردوخاک و عوامل موثر بر وقوع پدیده‌های گردوخاک در جنوب‌شرق ایران بررسی شد. بدین منظور از داده‌های دیدبانی‌ایستگاه‌های همدیدی استان سیستان‌وبلوچستان، داده‌های بازتحلیل‌ ERA5 و داده‌های ماهواره‌ای در بازه زمانی 2018-2009 استفاده شد. با استفاده از مدل GOCART میزان شار قائم گردوخاک از سطح تخمین زده ‌شد. به منظور تعیین چگونگی انتقال گردوخاک، سامانه‌های همدیدی حاکم بر منطقه به صورت فصلی بررسی شد. همچنین میانگین فصلی شاخص SAVI برای بررسی پوشش گیاهی در منطقه موردمطالعه و تغییرات فصلی آن ارائه شد. نتایج نشان داد چهار چشمه گردوخاک در استان سیستان‌وبلوچستان و دو چشمه در کشورهای افغانستان و پاکستان وجود دارد که بر این استان اثر می‌گذارد. یکی از اصلی‌ترین عوامل فعال‌سازی چشمه‌های گردوخاک، وزش بادهای شدید بر روی این مناطق بویژه در فصل تابستان است، به‌گونه‌ای که میانگین سرعت باد بر روی مرز ایران و افغانستان به بیش از 10 متربرثانیه می‌رسد. وجود سامانه‌های کم‌فشار بر روی شرق ایران و غرب افغانستان و پرفشار برروی هندوکش سبب ایجاد گرادیان فشاری قابل‌توجه در منطقه مرزی دو کشور می‌شود. بررسی یک رخداد گردوخاک شدید در منطقه موردمطالعه نشان داد که ذرات گردوخاک از مناطق اطراف دریاچه هامون و مرز افغانستان و پاکستان گسیل شده و تحت‌تأثیر جریان‌های شمال و شمال‌شرقی وارد مناطقی از افغانستان، پاکستان و جنوب‌شرقی ایران شده‌اند. در این مورد مطالعاتی دیدافقی در دو ایستگاه زابل و زهک به کمتر از 1کیلومتر رسیده و سرعت وزش باد نیز به بیش از 24متربرثانیه رسیده است. UR - https://nivar.irimo.ir/article_156837.html L1 - https://nivar.irimo.ir/article_156837_8467f688522bc3fd86b639e3277e8381.pdf ER -